VRIJDAG
Eerder verschenen
columns

DE DRAAD
JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
LEO PRICK

De zaak Waterdrinker

door Paul Steenhuis
"Niemand van mijn collega's heeft openlijk steun betuigd, ik voel me met mijn rug tegen de muur staan", zei de schrijver Pieter Waterdrinker (pseudoniem voor Pieter van der Sloot) eergisteren in deze krant.

Dat is begrijpelijk. Toen een roman van Herman Brusselmans (titel: Uitgeverij Guggenheimer) vorig jaar in België werd verboden wegens een beledigende passage, ontstond er onmiddellijk een steunactie van Vlaamse en Nederlandse schrijvers en columnisten. De vrijheid van meningsuiting was in gevaar door dit vonnis. Zelfs nu het Nederlandse Openbaar Ministerie voor de derde keer probeert Waterdrinker wegens antisemitisme veroordeeld te krijgen, is er nog niet veel protest te horen - in ieder geval niet uit kringen van schrijvers en columnisten. Terwijl het om eenzelfde kwestie gaat. In de debuutroman van Waterdrinker over een liefdesaffaire in Zandvoort in de jaren zeventig, Danslessen uit 1998, moppert een passant op (genaamd 'de gedoofde pijp') op Zandvoort en de burgemeester die net als de echte burgervader Van der Heijden heet. 'Wat wil je ook met zo'n joodje aan het hoofd', zegt de gedoofde pijp. Dit was voor Zandvoorts burgemeester, M. van der Heijden, aanleiding om aangifte te doen van antisemitisme en belediging van zijn persoon. Waterdrinker werd op 4 januari uiteindelijk in hoger beroep van zowel antisemitisme als belediging vrijgesproken. Het hof vond dat de beledigende uitlating niet aan de auteur kon worden toegeschreven. Nu wil het OM dat vonnis door de Hoge Raad laten vernietigen. Het heeft cassatie ingesteld. Want, zei advocaat-generaal T. Molhoek gisteren in de Volkskrant: het gaat om het principe. Deze vrijspraak heeft volgens haar vérgaande consequenties. Een auteur mag zich niet verschuilen achter zijn personages, vindt zij. Anders kunnen "mensen als holocaustontkenners ongestraft fascistische ideeën [...] propageren". Als het OM zijn zin krijgt, betekent dat het einde van de fictie in Nederland: geen romanpersonage mag nog een discriminerende, seksistische of beledigende opmerking maken. Het OM is onder het mom van een kordate aanpak van discriminatie bezig met de kneveling van de vrijheid van de verbeelding. Vooralsnog heeft deze gang van zaken nog geen rimpel veroorzaakt in de Nederlandse literaire vijver. Dat de meeste schrijvers Waterdrinkers boek niet gelezen hebben, kan geen argument zijn: Brusselmans boek hadden ze ook niet gelezen. Nee, het zal er eerder mee te maken hebben dat de schrijver Van der Sloot in het dagelijks leven correspondent voor het dagblad de Telegraaf in Moskou is. Over hem wordt niet gesproken in de literaire kringen rond het Spui, en bovendien is de Telegraaf in cultureel correcte kringen niet sjiek. Hij telt niet mee. De schrijvers van Nederland denken dat de aantasting van Waterdrinkers artistieke vrijheid hun literaire vrijheid binnen de Amsterdamse grachtengordel niet aantast. Dat is een misvatting. Waterdrinker verdient alle steun.

(Uit Cultureel Supplement van 21 januari 2000 )