LEO PRICK
Eerder verschenen
columns

DE DRAAD
JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG

LEO PRICK

4 december 1999

Staking

Stel u bent directeur van een bedrijf en om allerlei redenen vindt u dat het anders, meer eigentijds toe moet gaan. Omdat u niet het type bent dat over één nacht ijs gaat, raadpleegt u een heel leger deskundigen. Die komen met het advies dat zowat alles anders moet. De zeven verschillende artikelen die uw bedrijf tot nu toe produceerde, vormen een te wankele basis. Dit pakket moet worden verdubbeld naar veertien. Omdat het moet gebeuren met hetzelfde personeel moet de werkweek worden opgerekt van dertig naar veertig uur. En last but not least: de arbeidsorganisatie wordt als achterhaald afgedaan. Dat moet in flexibele groepen en groepjes, met gebruikmaking van moderne media. Stel dat u het eens bent met die adviezen, wat zal dan de volgende stap zijn? U zult een traject uitzetten om die veranderingen geleidelijk in te voeren. Daarbij zult u de vinger aan de pols houden en waar nodig bijsturen. Misschien blijkt in de praktijk niet alles haalbaar, of misschien ook niet wenselijk. Wat nu deden de vorige bewindslieden van onderwijs? Die besloten dit alles met één kolossale big bang in één keer in te voeren. Verwonderlijk is niet dat deze big bang op veel scholen leidt tot spanningen onder leraren en leerlingen, verwonderlijk is eerder dat het op sommige plekken wel goed schijnt te verlopen.

Wat mij opvalt in de reacties van deskundigen die in dit verband om hun mening wordt gevraagd is dat iedereen het gewoon schijnt te vinden dat de tijd die scholieren in de bovenbouw havo/vwo aan hun schoolwerk besteden, met een derde wordt uitgebreid. Naar veertig uur per week, 42 weken per jaar. Ik vind dit absurd en daar schijn ik nogal alleen in te staan. Vandaar dat ik me graag nader wil verklaren.

In het verleden heeft men van alles bedacht om school en maatschappij dichter bij elkaar te brengen: projectonderwijs, participerend leren, normaal functioneel onderwijs, allemaal pogingen om de school minder abstract te maken, de heuse maatschappij het onderwijs binnen te halen. Inmiddels is er een ontwikkeling op gang gekomen waardoor leerlingen in die heuse maatschappij zijn gaan participeren. Werken naast school is regel geworden. Die combinatie van leren en werken geeft beide elementen een zekere meerwaarde. Ook de maatschappij is daar volledig op ingesteld. Als al die jongeren die a.s. maandag het werk neerleggen zouden besluiten dat het komende weekend te doen, wordt het hele winkel- en uitgangswezen ontregeld.

De werktijd van leerlingen in de bovenbouw havo en vwo uitbreiden betekent dat we een tweedeling krijgen in de maatschappij: leerlingen met een lager gekwalificeerde opleiding die bovendien qua tijdsinvestering minder veeleisend is en een opleiding voor de beteren die geen ruimte laat voor andere activiteiten.

Dankzij de invoering van de Mammoetwet konden leerlingen ongeacht de plaats waar ze instroomden in het onderwijs, uitkomen op elk niveau. Directe leerwegen zijn korter en dus goedkoper dan omwegen. Daarom heeft men die doorstroming de laatste jaren bemoeilijkt. Met de invoering van het vmbo en daar bovenop ook nog eens de introductie van verschillende leerculturen en leefstijlen, worden de verworvenheden van de laatste veertig jaar nog verder ongedaan gemaakt. Tenminste, als het allemaal gaat zoals de organisatie-adviseurs hadden bedacht. Maar als directeur van een bedrijf weet u, neem ik aan, dat je de klok van de maatschappelijke werkelijkheid niet zomaar kunt terugdraaien. Daarom verwacht ik dat u ook over enkele jaren zaterdags nog steeds terecht kunt in supermarkt en eetcafé.

Leo Prick