LEO PRICK
Eerder verschenen
columns

JL HELDRING
HJAHOFLAND
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG
ELSBETH ETTY
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP

LEO PRICK

7 oktober 2000

Illusie

Het absolute dieptepunt van de Nederlandse onderwijsgeschiedenis betreft ongetwijfeld de invoering van de Basisvorming. Aan de wieg van deze ellendige uitvinding stond Van Kemenade. Hij was minister van Onderwijs in de tijd dat velen meenden dat de samenleving maakbaar was.

Geheel in de geest van die tijd besloot hij het onderwijs te ontwerpen naar het inzicht van zichzelf en zijn geloofsgenoten, in de overtuiging dat de Nederlandse samenleving zich daar vervolgens wel bij zou aanpassen. Hoewel ook hij kon weten dat aan het eind van de lagere school veel onderwijzers de grootste moeite hadden alle leerlingen aan hun trekken te laten komen, meende hij toch dat het mogelijk moest zijn alle leerlingen vervolgens nog eens drie jaar bijeen te houden. De school waar dat diende te gebeuren werd middenschool gedoopt. Alle leerlingen zouden daar hetzelfde onderwijs gaan volgen. Niet alleen leren met het hoofd, maar ook met de handen. Dat veel leerlingen na de lagere school genoeg hadden van het leren met het hoofd, wilde er bij deze minister niet in. Althans, dat kon wel zo zijn, maar dat was nou net iets dat diende te veranderen. Leerlingen behoorden zo niet te wezen. Hetzelfde gold voor de leerlingen die niets liever wilden dan veel en uitsluitend werken met het hoofd. Ook dat mocht niet zo zijn. Zij dienden het genot van handenarbeid en kokkerellen te leren kennen.

Na Van Kemenade sleepte de discussie zich voort. Het belangrijkste verkoopargument voor de middenschool was dat die bevorderlijk zou zijn voor het principe van gelijke kansen. Dit argument verloor evenwel aan geldigheid omdat scholen zich steeds meer gingen organiseren in schoolgemeenschappen. Leerlingen kwamen daar in de brugklas en werden al dan niet via een verlengde brugperiode gesluisd in die richting die voor hen het meest geschikt werd geacht. Als de politiek werd geregeerd door het gezonde verstand was de discussie hier geëindigd. Helaas gelden voor die sector andere regels. De middenschool was verworden tot een geloofsartikel. De Partij van de Arbeid hield eraan vast.

Terwijl in de jaren negentig de ideologische verschillen tussen links en rechts steeds meer vervaagden, bleven de politieke tegenpolen gescheiden door hun visie op onderwijs. Hoe zonder gezichtsverlies die door de ontwikkelingen volstrekt achterhaalde middenschool kwijt te raken? Het antwoord werd uiteindelijk gevonden door de invoering van de Basisvorming. De eerste leerjaren van alle scholen voor voortgezet onderwijs zouden hetzelfde programma krijgen, maar daarnaast mochten ze gewoon op de oude voet verder gaan. De middenschool zou worden ingevoerd zonder dat er iets zou veranderen. Om te voorkomen dat links of rechts deze ingreep zou vieren als een overwinning werd de nieuwe term Basisvorming bedacht. Het allertreurigste is niet dat Van Kemenade achteraf liet weten heel tevreden te zijn met het compromis. Waar heeft die man dan in hemelsnaam voor gestaan, vraag je je af. Het allertreurigste is dat de politiek niet bereid schijnt te zijn deze geschiedenis zo snel mogelijk te vergeten. Een chique oplossing zou zijn alle leraren uit het voortgezet onderwijs excuses aan te bieden voor het feit dat het politieke spel tot zoveel ongemak heeft geleid. Met daarbij een aardig extraatje met kerst. Zand erover dus. Helaas heeft de staatssecretaris anders besloten. Zij heeft een nieuw plan voor de Basisvorming in het vooruitzicht gesteld. Voor 2004. Terwijl het onderwijs de Basisvorming allang heeft afgeschreven, houdt de politiek deze illusie dus voorlopig nog in stand.

Leo Prick