KAREL KNIP
Eerder verschenen
columns

JL HELDRING
HJAHOFLAND
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG
ELSBETH ETTY
YOUP VAN 'T HEK
LEO PRICK

KAREL KNIP

14 oktober 2000

Varkenswarmte

Grote opwinding heeft zich meester gemaakt van rekenaars en zelfdenkers die op Werelddierendag van landbouwminister Brinkhorst (D66) te horen kregen hoe in de nabije toekomst varkens zullen worden gehuisvest: in varkensflats op de Maasvlakte! De Nationale Raad voor Landbouwkundig Onderzoek, een boerendenktank die ook de benzine wil aanlengen met bietenalcohol, had van de minister over het varkensprobleem moeten nadenken en uiteindelijk dit bedacht: mensen wonen in flats dus waarom varkens niet.

Nu nog zitten de varkens voornamelijk in een soort stallen op de arme zandgronden in het oosten en zuiden van het land, maar hun voedsel krijgen ze uit Thailand en Peru en dergelijke en dat voedsel komt per schip in Rotterdam aan. Zelf gaan de varkens later ook weer, als meer of minder uitgebeend vlees, naar het buitenland. Meestal over de weg maar altijd vanuit die arme zandgronden waar de wegen notoir slecht zijn. Veluwe, Achterhoek, Peel. Wat ze achterlaten is een hoop mest waaraan nu net op die zandgronden geen behoefte is. De dampen die uit de mest opstijgen tasten het natuurschoon aan. Eén brainstorm was voldoende om het varkentje te wassen: je moest de dieren zo geconcentreerd mogelijk in de Rotterdamse haven huisvesten, dan hoefde er minder met het Thaise voer gereden te worden, kon het vlees makkelijker terug naar het buitenland en konden de dampen geen kwaad meer. Sterker nog: met wat geluk vond je tuinders die de varkensmest door de voedingsoplossing van hun hydroculture roerden en anders liet je er speciale kassen voor aanleggen. Gooi alle conventies over boord, zeiden de boeren in hun denktank. Van het een kwam het ander en uiteindelijk ontwierpen ze diervriendelijke varkensflats met zes verdiepingen en een ingenieus rooster om alle varkentjes tweemaals daags te luchten. Konden ze snuffelen naar een zuchtje van de zilte zee of naar de alifatische koolwaterstoffen van de belendende raffinaderijen. En kijken naar de voorbijvarende schepen.

Minister Brinkhorst (D66) die weet dat innovatie altijd van au gaat had er wel oren naar. Met steeds maar nee zeggen verlies je de toekomst en het was van belang Nederland vooraan te houden in de Europese voedselketen. Hij zag het al voor zich: rijen ondenkbaar efficiënte agroproductieparken omzoomd door frisse slachterijen tussen lommerrijk groen. Maar veel ruimte is er niet meer in de Rotterdamse haven en daarom viel aan het stapelen van de varkens niet te ontkomen. Vandaar die flats met zes verdiepingen. Met daarop weer die kassen. In de dagen na het bekend worden van de onverwachte innovatie legden technici uit wat er aan voordelen lonkte. Optimaal gebruik van mineralen en energie. Gesloten kringlopen: het slachtafval ging naar visvijvers boordevol zalmen en meervallen en ook de afvalwarmte zou een nuttige bestemming vinden. Dat laatste punt werd jammergenoeg niet uitgewerkt en dat is nu waar de AW-raad zich al een tijdje het hoofd over breekt. Want 300.000 varkens in een flat: dat is een flinke warmteproductie. Hoeveel warmte? Daar valt wel een slag naar te slaan. Moderne vleesvarkens worden nooit oud, want een oud varken heeft een geweldig ongunstige voederconversie. Hij eet maar zet niet aan. Wat in de handel traditioneel nog 'varken' heet is in feite maar een adolescent varkentje met een gewicht van zo'n honderd kilo. Weinig meer dus dan de gemiddelde mens. Omdat er ook verder overeenkomsten zijn is er in de AW-pilot study van uitgegaan dat elk varkentje permanent 100 watt aan warmte produceert. Dat is globaal het gemiddelde voor een mens in rust. 300.000 varkens met elk een warmteproductie van 100 watt, dat is een warmtecentrale met een vermogen van 30 megawatt.

Maar de varkenscentrale produceert laagwaardige warmte, warme lucht van tamelijk lage temperatuur. Daar wordt niet gauw een afnemer voor gevonden. De slachterijen hebben geen enkele behoefte aan warmte en in de kassen op het dak wordt het waarschijnlijk eerder te heet dan te koud. Industriële gebruikers zijn er niet. Waarheen dan met al die afvalwarmte? Naar de bejaardenoorden! Bejaarden zijn altijd thuis en hebben het 's zomers èn 's winters koud. Zij hebben wat de technicus noemt een constante warmtevraag. Zij moeten ook naar de Maasvlakte.

Transport van warmte is alleen rendabel over zeer korte afstand en dus moeten de bejaardenoorden zo dicht mogelijk bij de varkensflats komen te staan. Dat stuit op verzet natuurlijk en daarom is het AW-advies aan minister Brinkhorst (D66) de varkensflats ondergronds te brengen en de bejaardenoorden er bovenop te zetten. Zes lagen ondergronds, twee of drie bovengronds. Varkens hebben een notoir slecht gezichtsvermogen en je zou kunnen stellen dat ze van nature een grotere vertrouwdheid bezitten met de bodem dan met de lucht. Dat luchten doen ze nu ook niet.

De hamvraag, om het zo eens te noemen, is nu: hoeveel varkens houden één bejaarde warm? Ook daar is een slag naar te slaan: de gemiddelde Nederlandse woning verbruikt gemiddeld over het jaar per dag 10 m aan aardgas, wat overeenkomt met een energieverbruik van 3,5 duizend joule per seconde: 3,5 kilowatt. In zijn geclusterde bejaardenoord komt de kleinbehuisde bejaarde ongetwijfeld veel lager uit: zijn warmtevraag wordt geschat op 1 kilowatt. Tien vleesvarkentjes houden één bejaarde warm, het agroproductiepark van minister Brinkhorst (D66) heeft plaats voor 30.000 bejaarden. Er schuilt misschien iets vervreemdends in de combinatie, maar alle innovatie is controversieel. Denk liever aan de rest van de symbiose: het afval van de bejaarden kan op zijn beurt weer naar de varkens. De beruchte bejaardenkliekjes die nu van overheidswege moeten worden vernietigd kunnen, als de sterilisatie eenmaal centraal is geregeld, weer als 'swill' naar de diepte. Het compenseert bij lange na niet voor de varkenswarmte en daarom zal voor die laatste betaald moeten worden - voor niets gaat de zon op. Het aardige is dat varkenswarmte dus opeens geld waard wordt, en dat de varkenshouder daarom zal gaan streven naar optimalisatie van de warmte-afgifte. De AW-raad voorziet de komst van wat kleinere varkens. En veerloze kippen.

Karel Knip