KAREL KNIP 
Eerder verschenen
columns

DE DRAAD
JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG
LEO PRICK

KAREL KNIP

12 februari 2000

Badstroom

Weer dreigde het twaalfuurtje in een stilte te eindigen voor de pauze om was. Alles was besproken: het skiën in Oostenrijk, het niet schaatsen in Friesland, de mislukte vlucht naar de vrije markt van de Vara, de afkeer van de vrije markt onder taxichauffeurs, de bonnetjes van Peper, het reisje van Van Boxtel, en toen wist niemand meer wat en was er nog tien minuten te gaan.

Het was op dat moment dat een van de jongere laboranten zich afvroeg of het waar was dat je dood ging als je in bad zat en er viel ook een elektrisch apparaat in. Hij had op de televisie gezien hoe een mevrouw in bad om zo te zeggen met een draaiende haardroger om het leven werd gebracht door een man zonder mededogen. Vonken, geknetter, gesis en daarna was zij in grijze veelkleurige dampen gesmoord.

't Gesprek was direct weer geanimeerd, want ook anderen hadden mevrouwen wel eens zo op de tv aan hun eind zien komen. Met een elektrisch scheerapparaat, een damesschaaf, of, ook heel erg, met een straalkacheltje. De vraag was of het eigenlijk wel zo gevaarlijk wàs. De een wist dat met-de-föhn-in-bad een geheid zelfmoordmiddel was, maar de ander merkte op dat je in het gewone leven maar zelden hoort over dit soort ongelukken. Je kon je ook niet goed voorstellen wat er nu precies gebeurde als een draaiende elektromotor te water raakte.

Bovendien: er wordt wel meer overdreven in die moderne films. Zo kun je in werkelijkheid lang niet zo makkelijk en gevaarloos door een glazen winkelruit springen als die opgewonden gangsters altijd doen. Mensen die van balkons of hoge daken vallen, of uit hoge masten, doen dat in werkelijkheid altijd zonder een kik te geven, dat is goed gedocumenteerd. En auto's die in een ravijn rijden, ontploffen daarbij nooit alsof er een napalmbom in lag opgeslagen.

Dus de elektrische moord in de badkuip? Men kwam er niet goed uit. Het is wel zeker dat het gemiddelde badwater de stroom goed geleidt: leidingwater bevatnogal wat geioniseerde verbindingen en toiletzeep of andere detergentia verhogen de geleidbaarheid nog verder. Voeg toe: lichaamsvuil, uitscheidingproducten. Maar: so what. Laat er wat stroom langs de wikkelingen van de elektromotor of de gloeispiraal van de kachel lopen in plaats van erdoor, daar hoeft toch niemand last van te hebben. Denk aan de duiven op de hoogspanningsleiding.

Anderzijds bestaat er zoiets als elektrisch vissen. Een stroom op afstand blijkt wel degelijk gevaarlijk te kunnen zijn. Dat laatste leek een aanknopingspunt, maar bleek het uiteindelijk niet. Internet biedt de outdoorlover, ook de outdoorlover met disabilities, een schat aan informatie over elektrisch vissen maar het is allemaal nogal commercieel van aard. Er valt uit op te maken dat er met gelijkstroomstoten (DC) en tamelijk hoge spanning (tot 600 volt) wordt gewerkt en dat dit eerder tot een verdoving dan tot de dood leidt. In de meeste landen is elektrisch vissen verboden.

Hoe gevaarlijk is de föhn in bad? De Stichting Consument en Veiligheid in Amsterdam kan geen verontrustende statistiek laten zien. Uit een analyse van de niet-opzettelijke ongevallen met elektriciteit blijkt dat hier de laatste paar jaar jaarlijks gemiddeld maar zo'n zes mensen overlijden bij zulke ongelukken. Bovendien worden er 40 in een ziekenhuis opgenomen en gaan er 270 naar een eerste-hulp-post. Wat dat laatste betreft blijkt het in 20 procent van de gevallen om elektriciteitsongelukken te gaan waarbij water is betrokken. De stichting noemt bouwvakkers die drilboren met de voeten in het water en schoonmakers die de hogedrukspuit op de stoppenkast zetten. De stichting zwijgt over het bad.

Is de föhn in bad nu wel of niet gevaarlijk? Hij wàs levensgevaarlijk en zou het nog kunnen zijn, zegt een woordvoerder van de KEMA in Arnhem. In moderne woningen wordt men tegen de grootste gevaren beschermd door de aardlekschakelaar. Een 30 milli-ampère aardlekschakelaar is gevoelig èn snel genoeg om de stroom uit te schakelen zodra er 30 mA minder stroom de woning uitgaat dan er in komt, wat bij dit soort ongelukken zeker het geval is. Want van de twee polen van het gewone huiselijke 220 voltsnet (tegenwoordig eigenlijk een 230 voltsnet) staat er altijd maar één op wisselspanning. De andere, de nulleiding, is met aarde verbonden en de functie daarvan kan door het bad met zijn afvoer worden overgenomen, omdat de badafvoer ook geaard is. Zonder aardlekschakelaar loopt men absoluut levensgevaar als de föhn onverhoopt in bad valt, zegt de Kema, eraan toevoegend dat het risico in de praktijk beperkt is omdat er in de meeste badkamers geen stopcontact is. En dus ook geen werkende föhn. Als het fout gaat, zegt de Kemaman, sterft men aan het fibrilleren van de hartspier: ongecoördineerde samentrekkingen van de hartspiervezels. Schade aan het overige weefsel is er nauwelijks.

Er was geen enkele reden om aan te nemen dat de Kemavoorlichting niet deugde, toch ontstond een fel verlangen om de Arnhemse aanwijzingen proefondervindelijk te verifiëren. Na wat aarzeling is in een aquariumwinkel in een voordeelaanbieding van ƒ7,50 een zakje met vijf proefvisjes gekocht van het geslacht Xiphophorus, vroeger ook wel met Platypoecilus aangeduid. Vandaar de populaire naam 'plaatje'. Vissen hebben ook een hart, als het allemaal waar was zou het gevaar van de föhn eenvoudig zijn aan te tonen. In een ethisch aanvechtbare proefopzet, waarvan de foto een goed beeld geeft, is het badwater van één visje aan een korte stroomstoot onderworpen. Het plan was de stoot vijf seconden te laten duren, maar de dood trad zó snel en zó absoluut in dat het experiment na drie seconden is afgebroken.

Er was helemaal geen geknetter of gesis, er waren geen vonken. Er waren alleen wat kleine belletjes aan beide polen van de stekker en er was een droevig dood visje in een verkrampte houding. Dat is te zeggen: de eerste vijf minuten. Want de behoedzame reanimatiepogingen waartoe vrijwel onmiddellijk is overgegaan hadden een schitterend succes. Op de foto ziet men het visje na het volledig herstel uit zijn verdoving. Op de stekker staat geen spanning.

Karel Knip