ELSBETH ETTY
Eerder verschenen
columns
DE DRAAD
JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG
5 juni 1999
Hangjassen
In mijn familie wemelt het van de artsen, aardige mensen die maar één eigenschap tegen hebben: ze praten voortdurend over nare ziektes. Medische complicaties zijn hun favoriete gespreksonderwerp. Mijn neefje die een co-schap chirurgie loopt, kwam bij me langs en keuvelde onder het verschalken van een roomsoesje over een patiënte die tijdens een keizersnede bijkwam omdat de narcose niet werkte. Mijn roomsoesje wilde niet meer door mijn keel.
Toch hebben ook genezers die zo te werk gaan aan mij een moeilijke klant. De fysiotherapeute die deze week op onze redactie voorlichting kwam geven over RSI (repetitive strain injury) vertelde heel zakelijk wat je allemaal kunt krijgen als je urenlang in een verkeerde houding achter je beeldscherm hangt: pijn in je nek, stijve armen of schouders, tintelingen in handen en vingers, onderhuidse zwellingen en zelfs aantasting van je hersenen. Allemaal klachten die tot onherstelbare gezondheidsschade kunnen leiden.
In Nederland werken ruim 2,5 miljoen mensen achter beeldschermen en van hen ondervindt ongeveer veertig procent daar last van. Uit een enquête onder 345 beeldschermwerkers bij PCM, uitgeefster van onder andere deze krant, blijkt dat ongeveer de helft van de ondervraagden RSI-achtige aandoeningen heeft. De ziekte komt vaker voor bij werknemers die erg betrokken zijn bij hun werk, zoals journalisten, omdat die vergeten rustpauzes in te lassen. Fulltimers en vrouwen hebben de meeste kans op RSI.
Omdat ik zowel journalist als fulltimer en vrouw ben, en bovendien veroordeeld tot (volgens de fysiotherapeute) RSI-veroorzakend PCM-meubilair, voelde ik tijdens de voorlichting de onderhuidse zwellingen al opkomen, om van de warboel in mijn hersenen maar te zwijgen. Gelukkig kwam ook ter sprake hoe je RSI kunt voorkomen: beweging en nog eens beweging. ,,use it, or lose it, dat geldt voor ieder lichaamsdeel'', zei de therapeute dreigend.
Onder de mannelijke collega's ontstond enige opwinding na deze woorden, maar ook ik voelde me aangesproken over het toekomstige verlies van vitale lichaamsfuncties. Zonder dralen heb ik me daarom naar een dure sportschool begeven voor een Personal Fitness Coaching aan ‘computergestuurde cardiotoestellen' en een ‘concept roei-ergometer'. Het kost een paar centen, dus laat PCM maar vast een noodfonds oprichten.
Bijkomend voordeel van zo'n sportschool is dat je je weer eens in totaal andere kringen begeeft. De gesprekken na afloop in de sauna - bevolkt door gezonde dertigers - gingen over beleggen, huizen en vakanties. Toen ik later binnengekomen bezoekers vroeg - het was woensdagavond - hoe het er voorstond in het Kamerdebat over de Bijlmerenquête, viel er een stilte. Tot een stevig uitziende man riep dat PvdA-woordvoerder Van Gijzel een ‘hangjas' is, dat alle politici ‘hangjassen' zijn en - dit naar aanleiding van de naderende Europese verkiezingen waar niemand aan mee ging doen - ‘zakkenvullers' bovendien.
Hangjas - bijna net zo'n mooi woord als gifkip - is van toepassing op iemand die z'n verstand heeft verloren wegens minimaal gebruik ervan. ‘Use it, or lose it.' Onwillekeurig moet ik nu denken aan Marcel van Dam. Op het moment dat de Russische gezant Tsjernomyrdin en de Finse EU-bemiddelaar Ahtisaari hun vredesvoorstel voor Kosovo rond hadden dat Milosevic donderdag aanvaardde, publiceerde Van Dam in de Volkskrant een pompeus manifest onder de titel ‘Thuis blijven tegen de oorlog'. Uit protest tegen de bombardementen op Joegoslavië gaat hij niet stemmen op 10 juni. Het moet nog lang onrustig zijn gebleven op het NAVO-hoofdkwartier toen deze verpletterende slag tot de generaals doordrong.
Wat Van Dam het meest stoort, schreef hij, is dat over ‘de vraag of militair ingrijpen een geschikt middel is om humanitaire doelen af te dwingen' nooit een ‘behoorlijke discussie' is gevoerd. Welke kranten leest hij? De discussie gaat in de serieuze pers al maandenlang nergens anders over. Vandaar dat Jurg Altwegg in de Frankfurter Allgemeine Zeitung de Kosovo-oorlog ‘de oorlog der intellectuelen' heeft genoemd, die ‘beslecht wordt in het Feuilleton'. Dat Feuilleton is de cultuurbijlage van de FAZ, waar journalisten, politici, schrijvers en denkers al wekenlang dagelijks de degens kruisen over de legitimiteit van de NAVO-bombardementen. Geen blad covert deze ‘intellectuelenstrijd' zo goed als de FAZ. Artikelen over de oorlog, geschreven door geletterde beroemdheden uit de hele wereld zijn steevast in het Feuilleton overgenomen, integraal of in samenvatting. Zo ook een door Marcel van Dam als ultiem bewijs voor de juistheid van zijn standpunt geciteerd artikel van Noam Chomsky, die de VS de grootste vijand van de rechten van de mens acht. Dit artikel verscheen overigens al meer dan twee maanden geleden, dus Van Dam loopt nogal achter.
Een recentere bijdrage aan de door hem niet waargenomen discussie leverde de Tsjechische president Havel in The New York Review of Books. Hij voert argumenten aan voor de stelling dat het ingrijpen van de NAVO is gegrond op rechtsbeginselen die van hoger orde zijn dan het recht op soevereiniteit.
Als de vrede is getekend mag de discussie over de vraag of de rechten van de mens universeel zijn, of ze daarom met geweld mogen worden verdedigd en zo ja, of de NAVO daarvoor de aangewezen instantie is, niet verstommen. Iedere hangjas kan tenslotte bedenken dat diezelfde rechten van de mens door het grootste militaire apparaat ter wereld misbruikt kunnen worden als argument om de wereld zijn wil op te leggen en oorlogen te veroorzaken. In een handomdraai, om in RSI-termen te blijven, kan op die manier het tijdperk van de rechten van de mens uitlopen op een tijdperk van terreur.
Elsbeth Etty