ELSBETH ETTY
Eerder verschenen
columns

JL HELDRING
HJAHOFLAND
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
PAUL DE LEEUW
LEO PRICK

25 november 2000

Kil om het hart

Alsof de duvel ermee speelde, vond ik op mijn deurmat in mijn pakketje reguliere ochtendbladen het gereformeerde Nederlands Dagblad, dat deze wapenspreuk voert: 'Ik en mijn huis, wij zullen de Here dienen'. "Ze denken zeker dat je in een bordeel woont!", reageerde mijn buurvrouw verontwaardigd. Maar voor mij kwam dit geschenk als van God gezonden. In verband met het euthanasiedebat in de Tweede Kamer was ik namelijk bijzonder nieuwsgierig naar de vraag hoe een van de laatste verzuilde kranten zijn lezers zou voorlichten over het wetsvoorstel dat niets meer of minder beoogt dan rechtszekerheid te scheppen over vragen van leven en dood.

Wat ik verwachtte was rabiate berichtgeving, vol toorn en verdoemenis over voorstanders van het recht op zelfbeschikking van mensen aangaande hun eigen levenseinde. Maar dat viel mee: het Nederlands Dagblad, fel gekleurd als het mag zijn, hanteert keurige journalistieke normen. Nieuws en commentaar zijn er netjes gescheiden en de Haagse verslaggeving is feitelijk en informatief. Alleen in het hoofdartikel ageerde de 'krant voor betrokken christenen', zoals het ND zichzelf in STER-spotjes aanprijst, tegen het 'tamelijk huiveringwekkende scenario' waarin de euthanasiepraktijk 'stapje voor stapje opgerekt' wordt.

In zekere zin hebben de 'betrokken christenen' het gemakkelijk - hun mening staat onwrikbaar vast. Zo schreef het SGP-Kamerlid B.J. van der Vlies dinsdag in een opiniestuk in NRC Handelsblad: 'Vanuit mijn (christelijke) levensovertuiging geloof en belijd ik dat mijn leven in Gods hand ligt en daar veilig is, wat er ook gebeurt. Mensen moeten het beschikkingsrecht over leven en dood niet in eigen hand nemen.'Een respectabel standpunt, zolang ik er maar niet naar hoef te leven of te sterven. Dat is eigenlijk het enige probleem met de godsdienstig geïnspireerde bezwaren tegen praktijk, rechtspraak en wetgeving op het gebied van euthanasie en hulp bij zelfdoding: de wens van de bezwaarden om hun overtuiging, en daarmee hun gehele levensbeschouwing, aan anderen, ook niet-gelovigen, op te leggen. De veilige gedachte dat mensen onmondig zijn in deze moeilijke vraagstukken, omdat het leven nu eenmaal in Gods hand ligt, komt niet alleen neer op een verbod van euthanasie, maar ook op een verbod van anticonceptie, van abortus en van het toedienen van injecties aan kinderen die met polio worden bedreigd. Wie niet in een hogere macht gelooft, kan niet anders dan van mening zijn dat mensen zelf waar mogelijk over hun leven en levenseinde moeten kunnen beslissen en dat dit recht, met zorgvuldige garanties omgeven, in wetgeving wordt vastgelegd. Van der Vlies en het Nederlands Dagblad maken het mij, als voorstander van de menselijke autonomie, moeilijk als zij zeggen dat het zelfbeschikkingsrecht problematisch is in geval van euthanasie op wilsonbekwamen, zoals comateuze patiënten, pasgeborenen, dementerenden en ernstig verstandelijk gehandicapten. Maar in plaats van deze gewetenskwestie vervolgens te bespreken met respect voor de innerlijke overtuiging van anderen, slaan de tegenstanders van euthanasie door. Graag zou ik hun standpunt serieus nemen. Maar dan lees ik in het Nederlands Dagblad, dat de consequentie van een euthanasieregeling is dat 'mensen gaan beslissen over dood en leven van de ander'.

Denken deze christenen echt dat voorstanders van een wettelijke regeling van de euthanasiepraktijk, met alle in decennia juridisch uitgekristalliseerde zorgvuldigheidseisen, er op uit zijn de mensheid te decimeren? Ja, dat denken zij. Zij schuiven de voorstanders van het zelfbeschikkingsrecht in de schoenen weinig waarde te hechten aan 'het overvloedige product mens'. Dat wil zeggen, aldus het hoofdartikel in het Nederlands Dagblad, 'dat de mens relatief steeds minder waarde zal hechten aan mensenlevens'.

Een verschrikkelijke beschuldiging. Mag ik mij als niet-christen nu eens permitteren mijn gelovige medeburgers te vragen zich te houden aan het bijbelse gebod: Gij zult geen valse getuigenis spreken jegens uw naaste? Kunnen zij het niet opbrengen te erkennen dat het respect voor de waarde - en de waardigheid! - van het menselijk leven juist de drijfveer kan zijn van de voorstanders van euthanasie? Ik vrees dat mensen die zonder blikken of blozen anderen, zoals minister Borst, uitmaken voor moordlustige Hitlers, zichzelf buiten het debat plaatsen.

Nu heb ik voor deze openlijke geloofsijver, hoe gevaarlijk geloofsijver ook kan zijn, nog meer begrip dan voor degenen die zich in allerlei seculiere bochten wringen om mij het recht op zelfbeschikking te ontzeggen. Het CDA bijvoorbeeld kan het zich niet permitteren de leerstellige toon van het Nederlands Dagblad aan te slaan. Het kan zich geen christelijk fundamentalisme veroorloven zonder voorgoed in de marge van het politieke leven te belanden. Wij hebben dus moeten meemaken dat het lid van de Tweede Kamer Ross-Van Dorp een verband legde tussen het gebrekkige zorgaanbod voor ouderen en een liberalisatie van de euthanasie. Het is niet eens een aantijging die het CDA zelf heeft bedacht. Weken geleden al hoorde ik dezelfde demagogische insinuaties uit de mond van de als een aftandse dorpspastoor orakelende SP- fractieleider Marijnissen. Die verklaarde in het televisieprogramma Buitenhof dat de behoefte aan euthanasie drastisch zal afnemen als de zorg en aandacht voor oude mensen toenemen, daarmee suggererend dat de overheid mensen de dood in jaagt uit gerede angst dat ze anders aan hun lot worden overgelaten. Dit is de farizeese variant van de beschuldiging dat de voorstanders van euthanasie geen respect hebben voor het menselijk leven. Hoe kunnen mevrouw Ross en mijnheer Marijnissen nog rustig in hun Kamerbankjes zitten als zij denken dat in Nederland zieken en bejaarden massaal tot wanhoopsdaden worden gedreven? Zou de, terecht bekritiseerde, toestand in verpleeg- en verzorgingstehuizen zodanig huiveringwekkend zijn dat patiënten liever dood willen? Dan horen de verantwoordelijken voor deze wantoestand voor een internationaal tribunaal terecht te staan wegens schending van de mensenrechten.

Liever hoor ik Van der Vlies en het Nederlands Dagblad hun naijverige geloof belijden, dan de geniepige beschuldigingen van het CDA en de SP. Politici die de wachtlijsten in de zorg verbinden met het euthanasiedebat zijn dermate onzindelijk bezig dat het me kil wordt om het hart.

Elsbeth Etty