DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG
LEO PRICK

T O M   R O O D U I J N

22 november 1999

Als en dan

Het is vandaag de dag eerder een handicap dan een prettige eigenschap: het moeten opmerken van taalfouten. Het is de tol van de ex- eindredacteur, die nog altijd geen tekst kan lezen zonder dat zijn oog blijft haken bij een foutieve spelling, een verkeerde zinswending of een grammaticafout. Met gemak zou ik deze pagina kunnen vullen met de oogst aan fouten uit de weekeind-kranten. Ik doe het niet omdat auteurs van dit soort stukjes een belegen soort schoolmeesterachtigheid over zich afroepen.

Eén wil ik u niet onthouden: in de Volkskrant stond een oproep om deel te nemen aan Het Nationaal Dictee, waarin het meervoud van het woord test wordt geschreven als 'testen' waar het 'tests' moet zijn. Maar hopen dat de schrijver van dit stuk niet ook de auteur van het Dictee is. Met de komst van de tekstverwerker zijn de 'slordige verbeteringen' hand over hand toegenomen. De verslaggever stelde bijvoorbeeld een zin in zijn verhaal in de voltooid verleden tijd en bedacht later dat de tegenwoordige tijd toch beter was. Hij verandert het werkwoord, maar vergeet het hulpwerkwoord te schrappen. Van dit soort rudimentaire constructies wemelt het in de kolommen. Niet alleen het oog, ook het oor wordt ook bij voortduring geteisterd. Op de radio wordt een doctor 'promovendus' genoemd, in de afkondiging van een plaat wordt de naam Riccardo Cocciante hopeloos verhaspeld en wordt wat gezegd waar het woord die hoort.

En dan een fout die stijgt met stip. Dat Klaas Wilting het niet kan, en Johan Cruijff en André Hazes, daarvoor is nog begrip op te brengen. Maar dat heren het niet kunnen die een behoorlijke opleiding hebben genoten en een voorbeeld zouden moeten zijn, dat geeft te denken. Ik heb het over het onderscheid tussen de woorden als en dan, dat steeds minder mensen kunnen maken. Het is plat om als te zeggen als dan bedoeld wordt, is hen ingeprent, dus bij wijze van hypercorrectie wordt door dezen dan gebruik als als bedoeld wordt. "'t Is toch niet helemaal hetzelfde dan bijvoorbeeld vingerafdrukken", sprak minister Korthals van Justitie op de televisie over de DNA-test. "'t Is minstens zoveel werk dan 't op het ogenblik oplevert", zei FNV-voorzitter L. de Waal op de radio over een nieuw stelsel voor de sociale zekerheid. Ook de grammatica- correctie van Microsoft Word kan niet goed uit de voeten met het onderscheid, en produceert een groen kringellijntje onder een correcte dan. Eén troost: over enkele jaren hoeven we het onderscheid niet eens meer te kennen.

N.B.: Om collega-muggenzifters voor te zijn: bekend is dat eindredacteuren nooit de ideale eindredacteur van hun eigen schrijfwerk zijn.