DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG
LEO PRICK

T O M   R O O D U I J N

16 november 1999

Etalagehelden

Elk tijdgewricht brengt zijn eigen helden voort. In deze tijd weten we ons in openbare ruimten door camera's bespied en ligt onze privacy door Internet op straat. Wie zich in de informatiejungle het beste handhaaft, geniet de hoogste status.

In Forbes las ik onder de titel 'The End of Privacy' een opzienbarend artikel over Internetonderneminkjes die zich hebben gespecialiseerd in het opzoeken van vertrouwelijke gegevens. De auteur van het artikel, Adam L. Penenberg, nam de proef op de som en liet 'Docusearch' zijn doopceel lichten. Penenberg stond versteld van de hoeveelheid data die het bureautje bliksemsnel tevoorschijn toverde, van geheime telefoonnummers, telefoonrekeningen en andere betalingen tot persoonlijke antecedenten, verzekeringsnummers en zijn huur-, salaris- en bankgegevens. Ook was het boven water gekomen als de auteur ooit gehuwd was geweest, een ongeluk had gehad of met Justitie in aanraking was gekomen.

De gegevens van een boze buurman, schuldeiser of concurrent kan iedereen via het net opvragen. De opbrengst van de volkstelling, waarover we ons in Nederland bijna drie decennia geleden omwille van de privacybescherming druk maakten, vormt een bagatel vergeleken bij wat er nu alom te vinden is. Maar nu windt niemand zich er meer over op. Niet over de openbaarheid van rekeningen, nummers en adressen, maar ook niet over de openbaarmaking van de intimiteit van het individu. We vinden het zelfs leuk! Vroeger was het van belang wat men in de etalage deed, nu lijkt het in de etalage liggen alleen al voldoende om de status te verhogen. Cees Priem en zijn mannen van de wielerploeg Farm Frites vinden Ruud uit Big Brother de ideale verzorger voor het komend seizoen; van de overige BB-bewoners zullen we na de jaarwisseling evenmin voor het laatst hebben gehoord. Verscheidene mensen die zich 24 uur per dag aan de webcam prijs geven, hebben het gebracht tot beroemdheden. En de Turkse journalist Mahir Cagri schopte het dankzij zijn knullige homepage tot cult-held van duizenden Internetters.

Maar zoals Katja Schuurman zich nu alleen al in Nederland moet meten met honderden soap-concurrenten, zo zal de instant-beroemdheid van de nieuwe etalagehelden eveneens aan devaluatie onderhevig zijn. Het veil geven van de privacy zal tot een specialisme uitgroeien dat beantwoordt aan zijn eigen wetten en vaardigheden. Het duurt niet lang of de eerste lichting Big-Brother-bewoners heeft zich ontpopt tot goed betaalde mediatrainers en de eerste handleidingen voor het zich handhaven onder 24-uurs-video-observatie liggen in de winkel. Zo'n tijd, waarin de vertrouwelijkheid behalve openbaar ook handelswaar geworden is, vereist een nieuw soort sluwheid. De sterksten in deze samenleving vallen op door onopvallendheid en nemen, als Ruud, op empatische wijze de schutkleur van hun omgeving aan. Alleen zij overleven die de kunst verstaan op de voorgrond te treden door 'gewoon zichzelf te zijn', maar die ook kunnen achterhouden wat zij niet aan de openbaarheid willen prijsgeven. De nieuwe held, kortom, speelt als een Robin Hood met Big Brother en maakt van de privacy-nood een deugd.