DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG
LEO PRICK

T O M   R O O D U I J N

1 november 1999

Nieuwe normen en waarden

Wordt Internet een enorme, anarchistische muurkrant zonder enige leiding, waarop iedereen intieme gegevens en lotgevallen van een ander kan publiceren? De mogelijkheid van wereldwijde publicatie, gekoppeld aan een verfijnd zoeksysteem, maakt Internet tot terrein bij uitstek waar vandaag de grenzen van de openbaarheid worden verkend. Het via Internet lokaliseren van zedendelinquenten, in de VS al gebruikelijk, wordt hier ten lande als ongepast gezien, evenals de publicatie van een 'hitlist' van abortusartsen. Maar hoe denken wij over het via Internet verspreiden van kleurenfoto's van Allen Lee Davis, genomen kort nadat hij op 8 juli 1999 op de elektrische stoel ter dood was gebracht? Een rechter vond het bloed en de wonden op het verwrongen gelaat van Davis dermate gruwelijk, dat hij de opnamen gebruikte om in een andere zaak tegen het gebruik van de elektrische stoel te pleiten. De foto's veroorzaakten een publieke discussie over deze executievorm; de overweldigende belangstelling ervoor deed de site van de Supreme Court van Florida, die ze publiceerde, enkele malen crashen. Is dit dé manier om het publiek van de verwerpelijkheid van de doodstraf te overtuigen, of een verwerpelijke schending van de privacy van een veroordeelde?

"Eén van de schaduwzijden van de informatiemaatschappij is de inbreuk op de persoonlijke levenssfeer die het gevolg kan zijn van een ongebreidelde vergaring, bewerking en verspreiding van persoonsgegevens", luidt de verantwoording van de Wet Bescherming Persoonsgegevens (WBP) die binnenkort van kracht wordt. "De vruchten van nieuwe technische mogelijkheden moeten worden verenigd met een nieuwe verantwoordelijkheid van de mens om zodanig met informatie om te gaan, dat een humane informatiemaatschappij als nieuw cultuurgoed wordt verwerkelijkt. Dit noopt tot de ontwikkeling van nieuwe normen en waarden die voor een deel ook in het recht moeten worden vastgelegd." Maar is het recht, immers altijd plaatselijk, wel in staat nieuwe normen en waarden voor Internet vast te leggen?

Henk Broeders, voorzitter van de Federatie Nederlandse IT (Fenit), gelooft niet in de houdbaarheid van de WBP. Hij waarschuwt voor 'Wild West-taferelen' op het Internet: "Een wet die de informatietechnologische mogelijkheden probeert te controleren, is gedoemd te mislukken. De WBP richt zich in wezen op de gehele levenscyclus van gegevens, vanaf het eerste idee voor een database tot en met de vernietiging ervan. Alles wordt in de wet nauwgezet omschreven. Daarmee is de wet ook vrijwel onuitvoerbaar. Want welke autoriteit kan werkelijk controleren of cookies op de juiste wijze worden aangemaakt en opgeslagen - laat staan, hoe werkelijk gevoelige informatie op het web kan worden beschermd?"

Dat er een grote discrepantie bestaat tussen ons lokale recht en de dagelijkse praktijk op Internet is vrijwel dagelijks te zien: marktkooplui die in Nederland veroordeeld worden wegens de verkoop van 'Mein Kampf', terwijl het boek tot de bestsellers van Amazon.com behoort. Ander voorbeeld: de burgemeester van Duiven overweegt de maandelijkse militaria-beurs in zijn gemeente te sluiten omdat er 'op grote schaal authentieke nazi-spullen, replica's en antisemitische afbeeldingen' worden verkocht. Wedden dat deze collectie in het niet valt bij wat je in een half uur speuren naar deze handel op Internet te zien krijgt? Broeders pleit voor een zelfregulering, die niet uitgaat van de gebruikers maar de verspreiders van privacy-gevoelig of juridisch omstreden materiaal. De Fenit-voorzitter meent dat hierdoor de verantwoordelijkheid blijft waar deze behoort: bij de toepasser van informatietechnologie. "Deze aanpak is ook praktisch uitvoerbaar. Hiertoe is het wel nodig dat de privacy-politie van Nederland, de Registratiekamer, meer ondersteuning krijgt van ICT'ers die weten wat er technisch allemaal mogelijk is. Hier moeten dus minder juristen en meer ICT'ers aan de slag."