DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG

T O M   R O O D U I J N

17 september 1999

Prietpaat

In HP/De Tijd staat deze week een interessante beschouwing naar aanleiding van de verleukingskuur die de Nederlandse pers op dit moment doormaakt. Ron Kaal toont aan dat wat we nu meemaken (vette bijlages, prominente Maxima-berichtgeving, verdachtmakingen met naam en toenaam, etcetera) het slotstuk is van een ontwikkeling die al langer gaande is en de Amerikaanse media al sinds jaar en dag kenmerkt. "Een abstractie wordt teruggebracht tot een persoon", legt Kaal het mechanisme bloot, "een kwestie tot een moraliteit, een duel tussen goed en kwaad, en de werkelijkheid tot een film." De rollen worden volgens deze theorie omgedraaid: niet de scenarioschrijvers baseren zich op de werkelijkheid, maar andersom: "Nieuws is pas echt nieuws als het lijkt op fictie."

Naarmate de krant zich minder op het nieuws en meer op sprookjes baseert, vervolgt Kaal, zich baserend op essays van Umberto Eco, worden de traditionele kenmerken van dag- en weekbladpers op hun kop gezet. Het dagblad wordt weekblad-achtig, de weekbladen zien zich genoodzaakt te 'vermaandbladiseren' en de roddelbladen, die hun monopolie verliezen, varen van de weeromstuit een 'serieuze' koers. Het afdrukken van verhalen die onbewezen maar 'van horen zeggen' zijn mag, zoals onlangs een rechter bepaalde. De uitkomst is een algehele verwatering en verleutering van de pers: iedereen kan er worden opgehemeld of ten prooi geworpen aan roddel of laster. "In de praktijk betekent dit dat de pers niet langer vroom hoeft te huichelen over 'het algemeen belang' en 'kwetsbaar voor chantage"', schrijft Kaal, "maar eenvoudig kan volstaan met 'het verhaal doet de ronde dat'. Daarmee is de pers, die zich zo graag ziet als de hoeder van de democratie, controleur van de politiek en geweten van de natie, teruggekeerd naar de dorpspomp van weleer."

De casus waarop Kaal zijn betoog baseert betrof, ironisch genoeg, een door Maria Henneman (Netwerk, ex-Journaal) aangespannen proces tegen HP/De Tijd, naar aanleiding van een in dat blad opgenomen roddel over een verhouding van de televisiejournaliste met een politicus. De auteur verwoordt zijn aanklacht dus in een door hemzelf tot dorpspomp gedegradeerd medium. Zou dat schimpen in eigen kolommen een bijkomend verschijnsel van 'Het Tabloid-tijdperk' zijn? Ook in de Volkskrant trof ik een sputterende medewerker over de nieuwe koers van zijn opdrachtgever aan. Dit dagblad verwordt, aldus vanmorgen Joost Zwagerman, tot een man in een midlife-crisis. Die herken je aan "hun opzettelijk archaïsche en ludiek bedoelde omschrijving van een meisje als een 'kittig ding"'. De schrijver doelde, behalve op het pin- up-omslag van het magazine (" Met die cover jogde de Volkskrant in een klap pardoes Panorama voorbij"), op het soort columnisten dat de nieuwe bijlage introduceerde. Zwagerman vergelijkt de prietpraat van de dames Uphoff en Ten Damme met het Veronica-duo Tatum en Jennifer. Uphoff heeft het over een meisje 'met pijn aan haar reetje', vermeldt Zwagerman, Ten Damme over oudere mannen die geile blikken in haar decolleté werpen. Elders in het magazine ontwaart hij een stripverhaal waarin een natte onderbroek van 'na het vrijen' voorkomt.

Je hoeft er inderdaad niet eens alert op te zijn om te constateren dat woordgebruik en onderwerpkeuze in de Volkskrant neigen naar fallisme en plattigheid. In dezelfde bijlage waarin Zwagerman zijn vernietigende vergelijking maakt wordt alweer nieuw illustratiemateriaal aangedragen. Een redacteur, die bekent als klein jongetje in de huisencyclopedie al te hebben gezocht naar de woorden 'sex', 'kut' en 'neuken', besluit het woord 'sex' in te typen bij de Internet-zoekmachine Infoseek. Hij vindt niet wat hij zocht: " Niks schoolmeisjes in spreidstand en beffende bodybuilders", terwijl hij toch via andere zoekmachines "haarscherpe copulatiescènes" op zijn monitor verkrijgt. De redacteur acht de beperkingen van Infoseek maar betuttelend en vraagt zich af wat er op zijn scherm verschijnt als hij er gaat zoeken naar "de medische inzichten aangaande fist fucking".

Jawel, vanmorgen in het kwaliteitsblad. De ombudsman van de krant verontschuldigde zich deze lente nog voor de term 'huppelkutjes' in een kop boven een stuk over een popfestival, maar hij kan natuurlijk niet aan de gang blijven.