DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG

T O M   R O O D U I J N

8 juli 1999

Kleine mediageschiedenis (3)

Na de introductie van de kleurentelevisie was eind jaren zeventig de kabel de belangrijkste innovatie. De antenne, waaraan ik vaak ter verbetering van de ontvangst vruchteloos had staan draaien, kon eindelijk van het dak. Niet alleen waren voor het eerst buitenlandse zenders te zien, met de 'kabelpiraten' deed de pornografie zijn intrede. De tijdspanne tussen de decent ontklede, het ochtendblad Trouw lezende Phil Bloom waarover half Nederland zich druk maakte en de beeldvullende penetraties bedroeg iets meer dan een decennium.

Op weg naar wat nu de 'informatiemaatschappij' heet kwam er nog tv- reclame, teletekst, commerciële televisie en een drastische uitbreiding van het aantal kanalen op de kabel. Maar sneller nog dan de technische of economische vernieuwingen in de media kwamen de inhoudelijke veranderingen. Inmiddels kijkt niemand meer op van 'gewone' seks op de buis; pas als een individuele aberratie publiekelijk wordt vertoond is het spannend. Seks is ook wat het nieuwste medium opstootte in de vaart der volkeren: Internet. Wat begin jaren negentig begon met plaatjes kijken, mondde uit in de grootste liveshow ter wereld. Nu kan je behalve toeschouwer ook deelnemer van een peepshow zijn: stuur een e-mail en het model achter de webcam voert de verlangde beweging uit.

Technologische vernieuwing en individualisering hebben samen een collectief medium geschapen, dat alle aangeslotenen tegelijk in staat stelt zender en ontvanger te zijn. Het door Andy Warhol gepredikte recht van elk individu op zijn eigen kwartiertje roem is werkelijkheid geworden. Exhibitionisten aller landen verenigen zich op Internet, hun glurende wederpartij vindt in dit medium het ideale sleutelgat. De onstuitbare opmars van de webcam bewijst een alom bestaande behoefte aan het getuige zijn van de ongekunstelde werkelijkheid. Het scenario van de film The Truman Show is uiterst profetisch, maar met één verschil: als Truman erachter komt dat hij de permanent gefilmde hoofdpersoon is in een soapserie, wil hij uit zijn nachtmerrie ontsnappen. De tv- en Internet-praktijk wijst uit, dat horden mensen het bestaan van Truman als een schone droom beschouwen.

Meer dan duizend mensen meldden zich aan om mee te doen aan het Veronica-programma 'Big Brother', waarin in een gesloten huis acht mensen honderd dagen permanent worden gefilmd. Reken maar dat deze serie hoge kijkcijfers haalt. Kijken en bekeken worden, die behoefte is niet nieuw. Nieuw is wel de openbaarmaking van het particuliere leven, van de vooralsnog verborgen intimiteit. Voor het blootleggen van de menselijke soort in de geënsceneerde werkelijkheid komt de rauwe realiteit in de plaats, slechts van de kijker gescheiden door het oog van de tv- of webcamera.

Wordt vervolgd