DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG

T O M   R O O D U I J N

16 juni 1999

De plagiaatdetector

Plagiaat is een verraderlijk èn een vermakelijk verschijnsel. In plaats van lering te trekken uit de tallozen die in het verleden al vanwege dit vergrijp aan de schandpaal zijn genageld, zwichten mensen die een tekst afleveren steeds opnieuw voor de verleiding. Of het nu scholieren, studenten, wetenschappers, schrijvers of journalisten zijn, steevast neemt een aantal de gok dat niemand het overnemen van die paar regels uit het enorme reservoir aan teksten op zal merken. Het is als Jantje die de pruimenboom zag en dacht: uit een boom zo volgehangen mist men een, twee pruimpjes niet. Meestal wordt de gauwdief ook niet opgemerkt, wat extra zuur is voor die enkele plagiator de wèl wordt betrapt.

Bij het weekblad Vrij Nederland, zo lees ik (bronvermelding!) in het weekblad De Groene, is onrust ontstaan door vermeend plagiaat in het artikel 'Het einde van het safe-seks-tijdperk', omslagverhaal van het nummer van 25 mei. Redacteur Robert Dulmers beschreef daarin een homoparty te Berlijn waar condooms taboe waren: "In het rode licht van een peertje bewegen lichamen ritmisch op en neer. De seks is stil, bloedserieus en uiterst intens... Zo moet, voor de aidsepidemie, de zorgeloze seks van de jaren zeventig zijn geweest." Een lezer wees VN erop de passage eerder op Internet te hebben gelezen, in een reportage van Michael Scare over een seksfeest te San Francisco. "A red bulb provides the only light in the room... The sex is silent, serious and intense... During this pause, I find myself, as a 28-year- old gay man, wondering if this is what carefree sex was like in the 70's."

Nu kan natuurlijk zowel in Berlijn als in San Francisco condoomloos op en neer bewogen zijn bij een rood peertje, maar de opeenvolging van observaties en gedachten doet meer dan een toevallige overeenkomst vermoeden. Jammer dat er nog geen elektronische plagiaatdetector is die Nederlandse en Engelse teksten met elkaar vergelijkt; daarmee had de VN-redactie niet alleen nog veel meer speurwerk la Diekstra kunnen verrichten, maar ook eigen artikelen op plagiaat kunnen checken alvorens ze te publiceren. In een interessant artikel in Salon Magazine schrijft Andy Dehnart over de opsporing van plagiaat, die voor Engelstalige teksten op Internet wel degelijk mogelijk is. Onder de titel 'The Web's plagiarism police' komt de auteur aan de hand van een eigen tekst echter tot de conclusie, dat een consult bij de site Plagiarism.org te snel het oordeel 'plagiaat' oplevert: de machine maakt nog geen goed onderscheid tussen citaten met bronvermelding en klakkeloos overgenomen materiaal.

Een bezoekje aan deze aan de universiteit van Berkeley ontwikkelde plagiaatsite leert, dat de algoritmische opsporingsmethode van Plagiarisme.org vooral werkt bij de signalering van overeenkomstige passages in wetenschappelijke papers, scripties, proefschriften en publicaties. De site gaat er prat op de kwaliteit van het universitair onderwijs en het morele gehalte van de student te verhogen: "Studenten melden zelf dat hun onopgemerkt gebleven bedrog en het plagiaat van hun werk door anderen de motivatie en het enthousiasme voor het onderwijs ondermijnt."

"Terwijl Plagiarism.org zichzelf afficheert als 'de enige geautomatiseerde website die wetenschappelijke publicaties op originaliteit checkt', zijn er een paar soortgelijke sites", schrijft Dehnart. De Salon-medewerker is het meest te spreken over de Essay Verification Engine (Eve), die zichzelf aanprijst als "een zeer krachtig gereedschap dat hoogleraren en docenten in staat stelt op alle niveaus van het onderwijssysteem te onderzoeken of studenten materiaal plagieerden van het World Wide Web". Niet alleen vindt Eve uit welk materiaal verdacht is, tamboereert de site, de machine maakt vervolgens een panklare vergelijking tussen de verdachte tekst en de bronnen.

Andy Dehnart nam de proef op de som en schreef een 'mini-essay' waarin hij teksten verwerkte van Oscar Wilde, Karl Marx, Bram Stoker en Ralph Waldo Emerson. Van Marx' Communistisch Manifest veranderde Dehnart enkele woorden en de interpunctie om de plagiaatdetectoren op een dwaalspoor te brengen. Plagiarism.org vond de citaten van Stoker, Wilde en Emerson, maar niet de veranderde tekst van Marx; toch kwalificeerde deze machine de vrijwel geheel overgeschreven tekst als 'hoogst oorspronkelijk'. Eve vond alles, maar de auteur was niet tevreden over de gebruiksvriendelijkheid van deze site: hij genereert uitsluitend een lijst met URL's met vergelijkbare alinea's, zonder verder commentaar.

De plagiaatdetector is nog verre van perfect, concludeert de Salon- medewerker; een handig hulpmiddel is het wel, maar het daadwerkelijk vaststellen van plagiaat is vooralsnog niet aan de machine, maar aan de mens.