DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG

T O M   R O O D U I J N

9 juni 1999

Denkende Dingen

We leven in een wereld vol met knoppen, toetsenborden, schermen en draden, waar tegenover we ons beurtelings veeleisend, onverdraagzaam en hulpeloos opstellen. Op kantoor en thuis wachten de objecten waarvan we ongemerkt afhankelijk zijn geworden: lomp en bewegingsloos staan staan ze op onze bureaus te wachten of we ze op de juiste manier weten te bedienen of er onze agressie op afreageren. Als we eindelijk met nieuwe hard- of software om kunnen gaan, hopen en bidden we dat er niets mis gaat opdat we niet in de kosten- en ergernisverslindende tentakels van de helpdesks vallen.

Technologie moet minder opdringerig worden, minder van de gebruikers eisen en in het verborgene doen wat de mens ervan verlangt. Dat is het motto van de werkgroep 'Things That Think', een aan het Media Laboratorium van de Amerikaanse MIT-universiteit verbonden consortium onder leiding van Neil Gershenfeld. Deze hoogleraar Media Arts & Sciences schreef over het onderwerp 'denkende dingen' ook een boek. Gisteren waren ze even in een item in het RTL 4-Nieuws te zien: de 'draagbare' electronica waarmee het Media Laboratorium, opgericht door Nicolas Negroponte, al geruime tijd de aandacht trekt: computers verborgen in schoenen, jasjes of brillen, door de gebruiker toegesproken wanneer een opdracht moet worden uitgevoerd.

Volgens de Thinking Things-ontwikkelaars is het na soft- en hardware tijd voor een nieuwe elektronische vinding: 'Underware'. Niet meer komen we 's avonds thuis en rapen de krant van de mat, maar het contact van onze schoenen met de mat genereert het laatste nieuws nog vóór we onze jas hebben uitgetrokken. "De toekomst van de computer is dat hij in stukken uiteen wordt genomen", luidt het beginselprogramma van TTT, "en dat informatie wordt losgekoppeld van de treurige grijze kastjes waaruit we die nu halen." De alomtegenwoordige computer moet ons in de toekomst niet gaan benauwen maar verlossen, menen de TTT'ers. Daarom wordt gewerkt aan 'intelligentie' verborgen in alledaagse, huishoudelijke objecten. Denk bijvoorbeeld aan een ijskast die 'merkt' dat de melk op is en automatisch een bestelling aan de supermarkt doorgeeft.

We moeten ons het huis van de toekomst voorstellen als een enorm lichaam, dat zich aan onze behoeften aanpast, reageert op invloeden van buiten en ons laat weten als er iets mis is. Dat is stelling van een andere werkgroep aan het MIT die werkt aan het ontwerp van een compleet 'intelligent' huis. De Amerikaanse evenknieën van Chriet Titulaer werken bevoorbeeld aan 'Gardian Angel'-software die de ongemerkt de gezondheidstoestand van de bewoner bijhoudt, deze interpreteert en zo nodig doorgeeft aan de dokter. Wat iemand eet en drinkt wordt nauwkeurig geregistreerd, ontlasting wordt na de stoelgang automatisch geanalyseerd. Zo zou een suikerziekte-patiënt aan de veranderende kleur van een muur het suikergehalte in zijn bloed kunnen aflezen.

Staat deze toekomst nog enigszins ver van ons af, veel dichterbij is de sprekende en luisterende computer. Afgelopen maandag toonde IBM op zijn 'Speech Recognition Research Day' dat mondeling e-mail bekijken, beantwoorden en sorteren nu al uitstekend mogelijk is, mits de computer even gewend is geraakt aan de stem en uitdrukkingswijze van de gebruiker. IBM gaat er zelfs prat op dat het programma, als het niet een standaard-opdrachten herkent, overgaat tot een vraag-antwoord- dialoog om achter de wens van de gebruiker te komen. "Kunt u het alstublieft op een andere manier vragen?" zegt de computer dan, of: " Bedoelt u met 'Bob' Bob Smith of Bob Jones?"

Niet alleen in de werk- en huiskamer, ook op Internet wordt het rumoeriger. Er wordt, in navolging van de geschreven Internet-taal HTML (Hypertext Mark-up Language), gewerkt aan een soortgelijke standaard voor akoestische informatieoverdracht: SML, ofwel Speech Mark-up Language. Nieuws, het weer en vertrek- en aankomsttijden in het openbaar vervoer kunnen met dit nieuwtje mondeling worden opgevraagd. En als tegen die tijd ook de virtuele boekwinkel Amazon communiceert in SML, kan straks, net als in de echte winkel, met de verkoper eerst de kwaliteit van verscheidenen boeken worden besproken, alvorens tot een aankoop wordt overgegaan.