DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG

T O M   R O O D U I J N

8 juni 1999

De digitale snoepwinkel

Het belangrijkste dat het kijkje in de toekomst van de breedband- verbinding mij heeft opgeleverd is, dat bewegend beeld ofwel 'streaming video' op Internet de utopie voorbij is. Door de compressietechniek die 'Delay tv' mogelijk maakt (zie De Draad van gisteren) wordt de videorecorder overbodig en kan op elk moment van de dag een update van het nieuws worden verkregen via de video-afdelingen van de sites van de grote nieuwsorganisaties. Maar ook de verspreiders van spelletjes, films en trailers, porno en beursberichten maken op steeds groter schaal gebruik van bewegend beeld. En niet schokkerig en klein, maar helder en full screen. Erg leuk allemaal, maar de ineens enorm toegenomen keuzemogelijkheden kluisteren je wel aanzienlijk langer aan het beeldscherm. Wat als straks iedereen de beschikking heeft over zo'n digitale snoepwinkel? Het zich op deze manier vrij associërend een weg banen door de informatiejungle moge uiterst ontspannend en leerzaam zijn, de werknemer van morgen, omringd met de modernste apparatuur, moet aanzienlijk alerter zijn dan iemand in dezelfde functie pak weg veertig jaar geleden. Hij moet vlot kunnen reageren op zijn fax, GSM, e-mail, telefoon en collega's, maar ook dient hij om te gaan met computers waarvan de snelheid elke anderhalf jaar is verdubbeld. Thuis wachten televisie en computer, die steeds bondiger verpakte reclameboodschappen, smeuïger opgediste melodrama's en demagogischer sounbites verspreiden. We leven in een overgeaccellereerde samenleving, waarbij die van 1955 een oase van rust lijkt te zijn.

Waarom 1955? Omdat in dat jaar 'Geen tijd' van H.J.A. Hofland verscheen, een beschrijving van werkend Nederland een kleine vijftig jaar geleden. Hofland schetste in het boek een overbelaste, hyperactieve samenleving waarin het individu dreigde te worden vermalen tussen plicht en persoonlijke ambities. Hoe kan dat nu, in een tijdperk dat alleen nog de telefoon de concentratie achter de schrijfmachine kon verstoren? "Zonder dat men er iets aan heeft kunnen doen", verklaarde Hofland de toenmalige hectiek, "is men terecht gekomen in een opeenvolging van verplichtingen, die elke organische continuïteit missen en waaruit ontsnappen niet meer mogelijk schijnt."

Het is of in 'Geen tijd' een beschrijving wordt gegeven van de hedendaagse 'staccato'-mens, zoals gedefinieerd door de Rotterdamse hoogleraar Zijderveld. Voor een deel is een gevoel van drukte en overbelasting blijkbaar niet meer dan een universele, niet te kwantificeren indruk die los staat van modern gemak of electronica. Niet alleen journalisten maar bureauwerkers in vrijwel alle beroepsgroepen hebben nu een veelvoud van informatiekanalen tot hun beschikking vergeleken met 1955. Maar is de druk ook evenredig toegenomen?

Het moet pas decennia na 1955 zijn geweest dat het woord stress zijn intrede in Nederland deed, ongeveer gelijktijdig met de introductie van het woord yup (young urban professional). Nu hoor je nooit meer iets over de yup, maar de stress heeft tal van voorvoegsels gekregen, een teken dat het woord zich een vaste plaats in het Nederlands idioom heeft verworven. Er is nu huishoudstress, managerstress en kinderstress. Maar ook de nieuwsdruk waaronder de hedendaagse mens is komen te staan, is blijkbaar voor velen onverdraaglijk geworden. Dat zou leiden tot 'infostress'. Het nieuwste is de 'computerstress', gevoelens van agressie en frustratie die ten minste een kwart van de werknemers tegenover zijn of haar computer zou koesteren. De vraag die zich opdringt is: hebben we in dit computertijdperk te maken met hetzelfde, algemene probleem als omschreven door Hofland, of met een wezenlijk nieuw verschijnsel?

De lezers die, lekker gemaakt door mijn geestdriftige stukjes over Snelnet, willen weten hoe ze ook zo'n supersnelle verbinding kunnen krijgen, moet ik teleurstellen. Op dit ADSL-experiment van KPN Telecom, NOB en Surfnet kan men zich nog niet abonneren.