DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG

T O M   R O O D U I J N

7 juni 1999

Delay-tv

Hoe vaak zou je niet graag wat op tv was nog even terugzien of verifiëren: wat zei de geïnterviewde nou precies?; hoe zag dat omstreden slagveld eruit?; hoe oprecht waren woorden, beelden of tranen? Niemand laat daartoe permanent een videoband meelopen. Dankzij een experiment van KPN Telecom, Snelnet, is het toch mogelijk alle televisie van de laatste paar dagen terug te zien. Al beperkt ‘Delay-tv' zich tot de publieke omroep, dagelijks bewijst het zijn nut.

Een lezer wees mij - naar aanleiding van een stukje dat ik schreef over handschriften van de belangrijkste literatoren van bijna een halve eeuw geleden - op een uitzending van Nova, afgelopen vrijdag. Daarin werd de dreigende ondergang van het handschrift behandeld, ten gevolge van de opkomst van de computer. 1999 is, meldde het programma, het ‘Jaar van het Handschrift', waarmee het handmatig schrijven officieel op de alarmlijst is geplaatst temidden van het negentiende-eeuws bedrukt papier, het tropisch regenwoud en de olifant.

Op mijn computer sloeg ik onthutst een leraar Nederlands gade die geen geschreven teksten meer accepteerde, maar uitsluitende nog met een print genoegen nam. Kinderen leren over een paar jaar niet meer schrijven, maar typen, voorspelde de directeur van museum Skryption - waar een tentoonstelling aan dit onderwerp is gewijd. Het handschrift wordt van een ‘communicatie-medium' een ‘notatie-medium', voorspelde hij, en in het informatietijdperk uitsluitend nog van nut voor dagboeken en boodschappenlijstjes. Is dit betreurenswaardig?

Ik kijk nog eens naar de zwierige krullen van Victor van Vriesland, het karakteristieke pootje van Gerard Reve en het strenge schrift van Vasalis. Een boodschappenlijstje van de Reve van morgen is voor de echte verzamelaar misschien ook nog interessant, maar de ontstaansgeschiedenis van een literaire tekst, van het eerste manuscript tot gecorrigeerd typoscript en drukproef, is bij computergebruik niet meer te achterhalen. Ja, dat is jammer. Als een handschrift de spiegel van de persoonlijkheid is, verdwijnt een belangrijk element voor wie in het karakter geïnteresseerd is - ongeacht of dat nu een beroemdheid of een geliefde toebehoort.

Delay-tv bracht ook uitkomst bij de beoordeling van de op de Holland Festival-tentoonstelling Attack! in beslag genomen foto van een man met kind en erectie. Die werd gisteren door het 8-uur-Journaal weliswaar getoond, maar niet lang genoeg om er een gefundeerd oordeel over te vormen. Ik spoelde terug, bevroor het beeld en bekeek het ‘full screen': wat een belachelijke kuisheidsactie.

Handig was het Snelnet-snufje ook bij de analyse van de wijze waarop staatssecretaris van cultuur Van der Ploeg bij de uitreiking van de Toneel Publieksprijs struikelde over de titel van een van de twee winnende toneelstukken: ‘Wilhelmina; Je Maintiendrai'. Wat zei Rick nou precies? Even terugspoelen, luisteren, noteren, anderen erbij, nog eens horen: ,,Zje Meentendrjer'' klonk het. Vermoedelijk dacht Rick dat de wapenspreuk van het land dat hij dient in het Engels was.

P.S.:
Een lezer uit Groningen wees mij op het feit dat de FBI-site in het stukje van vrijdag verkeerd was gelinkt. Dat is bij deze goed gemaakt.