DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG

T O M   R O O D U I J N

4 juni 1999

Jargon

,,Het lijkt erop alsof in het algemeen de dominante technologische cultuur het jargon bepaalt op een bepaald gebied'', schrijft Stijn Oomes naar aanleiding van De Draad van afgelopen woensdag. Daarin ging het over de opmars van Engelstalige termen door het computer- en Internetgebruik. Oomes noemt ,,een aantal (onbevestigde) feiten die ik ooit heb gehoord'' die deze stelling moeten bevestigen: ,,De woorden `zolder' en `kelder' komen uit het Latijn, omdat de Romeinen hun bouwtechniek in de lage landen binnenbrachten; toentertijd bouwde men geen huizen met meerdere verdiepingen. En allerlei woorden in het Engels (en ik heb begrepen ook in het Russisch) wat betreft de scheepvaart komen uit het Nederlands: `kiel', `mast' etcetera. Toentertijd was Nederland technologisch dominant.'' Nu is het dus de beurt aan de angelsaksische cultuur om met de computertechnologie wereldwijd woorden te verspreiden.

Het lijkt mij hooguit een deel van de verklaring; een andere is gelegen in de mondiaal populaire cultuur van popmuziek, televisie, kleding en consumptieartikelen. ,,Op de middelbare school waren Amerikaanse termen heel hip'', constateert Judith van Praag. ,,Na mijn eerste drie jaar in Amerika, begin zeventiger jaren, heb ik getracht mijn Nederlands zo min mogelijk te angliseren en dat is nu nog steeds zo. Wanneer ik in Nederland ben hoor ik tot mijn ontzetting hoe men nu typisch Engelse uitdrukkingen te pas en te onpas gebruikt. Ik weet uit ervaring hoe gemakkelijk het is om woorden te gebruiken die geen emotionele associaties oproepen wanneer ze je niet tot je moerstaal behoren. De computertaal staat daar geheel los van, dat is zuiver gebruikerstaal.''

Zeker is dat we nu een geheel andere taal spreken en schrijven dan vijftig jaar geleden. Voor een artikel verdiepte ik mij in handschriften uit begin jaren vijftig, door de belangrijkste literatoren van die tijd geschreven op basis van dezelfde vier afbeeldingen (de `Van Lennep-test'). Nauwelijks Engels, onze taal stond toen nog merkbaar meer onder invloed van het Frans en Duits. Ik kwam de woorden presse-papier, lits-jumeaux, ch˜que en ansichtkaart tegen, en afkomstig uit het Engels alleen racket. Maar we hebben het nu nog over de tijd dat mensen nog brieven schreven en zich met een rijtuig vervoerden. E•n tekst, die de krant niet haalde, wil ik u niet onthouden. Hij is van Gerard den Brabander, dichter en bekend drinkebroer:

,,Na zwaar debat/ in bed. Dan t bad/ en vlug naar kennissen/ om wat te tenissen. ../ En s avonds, god geloofd, weer zat.''

De zin ,,This domain is parked awaiting transfer or hosting instructions'' laat ik onvertaald. Geen van de toenmalige literatoren zou er een touw aan hebben kunnen vastknopen. Hij staat te lezen op de website (webplaats) van de FBI sinds hackers (computerkrakers) er hun handtekening achterlieten. Een capitulatie na de wapenwedloop tussen de hackers, de FBI en andere Amerikaanse overheidsinstellingen in de afgelopen maanden. De modale hacker beantwoordt aan de volgende kenmerken: jongen, late tiener, baseballpet, gympen en twee vierkante ogen achter een brilletje. Zijn taal is doorspekt met internationaal erkend computer-engels. Jongens, maar aardige jongens, die hun vader en moeder op zondag een ontbijt op bed brengen. Het hacken (computerkraken) moet worden gezien als een hedendaagse vorm van agentje pesten; er schuilt geen kwaad in, want dat hebben we vroeger allemaal wel eens gedaan.

Niets daarvan, meent het Amerikaanse ministerie van justitie. ,,Dit is geen blamage, maar een serieuze zaak'', verdedigde openbaar aanklager Eric Holder het in de kraag vatten van de vermoedelijke daders. ,,We zijn geneigd deze hackers te beschouwen als lieve kleine kinderen (`cherubs'), deze 15- en 16-jarigen die met hun computers maar wat aanrotzooien. De werkelijkheid is, ongeacht hun leeftijd, ernstiger: wat zij doen heeft grote gevolgen voor de mogelijkheid van instellingen om het publiek te informeren.''

De FBI werkt ondertussen, samen met IBM, aan een hackerproof (kraakvrij) systeem. Justitie doet er beter aan de hackers zelf te betrekken bij het ontwerp van de nieuwe firewall (brandscherm).