DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG

T O M   R O O D U I J N

27 mei 1999

Dit is de laatste Draad geschreven door Raymond van den Boogaard. Tom Rooduyn keert morgen weer terug van vakantie.

Rebelse geest

Raymond van den Boogaard
Het valt wie nooit in Belgrado is geweest niet kwalijk te nemen dat hij denkt dat Servië een vreselijk land is, vol criminelen die de meest vreselijke dingen doen. Maar wie er wel geweest is, zoals ik, heeft vaak een heel andere kijk op dit Balkan-republiekje. Belgrado is een van mijn favoriete steden op deze aarde, niet omdat hij zo mooi is, maar door de atmosfeer die er hangt (of liever gezegd hing) en die me meer bevalt dan die in de hoofdsteden van andere ex-Joegoslavische republieken.

Ik ben dan ook bepaald niet de enige, die nu al meer dan twee maanden dagelijks met afgrijzen verneemt, hoe een van zijn favoriete plaatsen op aarde door bommen - onze bommen - in elkaar wordt gegooid. Daarmee is niets ter verdediging van de slagers gezegd die dorpen in Kosovoleegterroriseren, en evenmin van hun opdrachtgevers of de zichjournalist noemende engerds die - zoals in het hier gisteren behandelde dagblad Politika - hebben gezorgd voor een klimaat waarin al deze dingen konden gebeuren.

Maar er is ook een ander Servië, of misschien moeten we zeggen dat Servië ingewikkelder in elkaar zit dan soms lijkt. Er is bijvoorbeeld een Servië dat verdomd goede en spannende kranten kan maken: hetinmiddels om zeep geholpen postcommunistische Borba, en vooral het weekblad Vreme, waarin nu al jaren de rebelse geest van hetpostcommunistische Servië tot uiting kwam, compleet met zwarte humor.

Ook Vreme heeft een website waarop de beperkte nummers die het weekblad in oorlogstijd kan uitbrengen, voor een groot deel te lezen zijn. Maar een goede indruk van het weekblad geeft de site niet. Politika kan elke dag doorgaan met zijn schizofrene nationalistische propaganda, zoals de lezers die sinds jaar en dag gewend waren. Maar de redactie van Vreme is in het huidige klimaat duidelijk zeer voorzichtig. Misschien is het al veelzeggend dat in Vreme dezer dagen de schizofrene toon van andere Servische media ontbreekt en ook op zakelijke toon uit buitenlandse persorganen wordt geciteerd. Maar de openhartige,provocatieve toon die Vreme vroeger aansloeg, is duidelijk nu even te gevaarlijk, en er is trouwens ook censuur.

De ware geest van Vreme, en soortgelijke onafhankelijke Servische publicaties, waart echter nog wel rond op het Internet, maar niet op een Servische website. Het onvolprezen Institute for War & Peace reporting het enige van de hier behandelde sites die ook in het Engels (en het Albanees) beschikbaar is, geeft ampele ruimte aan beschouwende artikelen van Servische liberale journalisten.

Een verademing, al stemt wat zij te schrijven hebben ook niet vrolijk. Want het is wel duidelijk dat de Navo-bombardementen de zaak van de democratisering in Servië - die er toch al niet zo best voorstond - voor jaren hebben verknald. Hoe de oorlog ook afloopt, zeker lijkt datServië, nu de meer eenvoudigen van geest hebben geleerd dat uit naam van democratische waarden je stad wordt gebombardeerd, nog jaren eenverpauperde dictatuur zal blijven. En na de Albanese vluchtelingen zal ook zeker de Servische intelligentsia de weg naar het Westen zoeken, voor zover die dat al niet heeft gedaan. Geen ongezellig vooruitzicht, dat niet.