DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
CS VRIJDAG

T O M   R O O D U I J N

9 april 1999

Scherm redt papier

Internet heeft in de jaren negentig de uitgeverswereld op zijn kop gezet. Ineens veranderden bedrijven die zich tot op dat moment louter bezighielden met de verkoop van bedrukt papier in aanbieders van 'multimedia': online-diensten, soms ook met beeld en geluid. Veel krantenbedrijven die zijn overgebleven na de fusiegolven in de voorbije decennia hebben inmiddels belangen in televisie. Op Internet experimenteren met beeld en geluid is voor die concerns dus niet wezensvreemd. Anders ligt het in de boekenbranche, waar Internet vaak wordt gezien als een veelkoppig monster dat in de volgende eeuw langzaam maar zeker alle lezers opslokt - en uiteindelijk verantwoordelijk wordt voor het verdwijnen van de traditionele literaire uitgeverij. Wie koopt er immers nog een boek als straks alles wat je lezen wil al op het net staat?

Er zijn ook uitgevers die niet lijdzaam willen afwachten en in het nieuwe medium een impuls voor de boekenbranche zien. Harold Evans, Brit van geboorte en tycoon in de VS, is er zo een. ,,Positief! De boekenuitgeverij wordt zeer winstgevend'', antwoordde hij zelfverzekerd op een vraag van het maandblad Media Facts over de invloed van Internet op de literaire uitgeverij. Hij stelt dat de uitgeverij rechtstreeks boeken aan de consument moet gaan verkopen. Waarom? ,,Alleen al omdat je van je retoren af bent. Uitgeverijen hoeven geen overschotten meer terug te kopen van boekhandels. Retouren kunnen oplopen tot 35 à 40 procent.'' Zelf de verkoop in handen nemen, becijfert Evans, betekent bovendien de volledige prijs per cover opstrijken in plaats van minder dan de helft nu. De Duitse uitgeverij Bertelsmann heeft dat principe volgens Evans goed begrepen, door in webboekhandels te investeren.

,,Het beeldscherm komt het drukwerk redden'', luidt de opmerkelijke stelling van Harold Evans. ,,Zo denk ik dat Internet ook een zegen is voor de dichtkunst en moeilijke boeken. Het probleem bij zulke werken is altijd: hoe breng je de aanbieders in contact met de vragers? Wie weet wat hij wil heeft het nu zo op het net gevonden. Een derde voordeel is dat het systeem onthoudt wat mijn voorkeuren zijn en welke boeken ik al heb. Ik krijg nu steeds nieuwe aanbevelingen en ik koop ze blindelings. Een enorme stimulans.''

De Engelse ex-uitgever en schrijver Robert McCrum, thans literair redacteur van The Observer, ontvouwt vandaag in de Volkskrant al even zonnige ideeën over de toekomst van het boekenvak. Technologische ontwikkelingen pakken volgens hem juist gunstig uit voor de uitdunnende groep literaire 'kwaliteitsuitgeverijen'. ,,De traditionele manier van uitgeven is op sterven na dood'', betoogt McCrum. ,,Voor het eerst in vier eeuwen gaat het 'format' van het boek veranderen. Of het nu om naslagwerken of thrillers gaat, we zullen steeds meer gewend raken aan teksten die via het beeldscherm tot ons komen.''

Toch betekent dat volgens de Observer-redacteur niet het einde van het gedrukte boek. ,,Als we een boek dat we via het scherm hebben gelezen erg mooi vinden, zullen we bij wijze van souvenir, ter nagedachtenis aan die plezierige ervaring, wellicht de boekversie ervan aanschaffen. Zoals je een toneeluitvoering kunt bezoeken en na afloop het script kunt kopen.''

De samengevoegde redeneringen van Evans en McCrum leiden slechts naar één slachtoffer in het boekenvak: de boekwinkel. Tenminste, zolang die zich niet op Internet vestigt.