DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN
VRIJDAG

T O M   R O O D U I J N

16 maart 1999

Cyberart

Aan het einde van de documentaire over de opnamen van Apocalyps Now, gisteren op de televisie, sprak Francis Ford Coppola de hoop uit dat een einde zou komen aan 'het professionalisme van de Hollywood-film': ,,Ieder 21-jarig meisje zal straks met de 8-millimeter-camera van haar vader een film kunnen maken, as an art form''. In 1975 wist de regisseur niet hoe profetisch zijn woorden waren. Met de komst van Internet is behalve de techniek ook de leeftijd geen belemmering: iedereen kan trachten kunst te produceren, met het wereldwijde web als schouwtoneel.

Internet kent zijn metaforen van het café, het huis, de gemeenschap en de stad, maar ook dat van de 'Internet-galerie'. Zoals het meest basale gevolg van Cobra een fenomeen als De Werkschuit is en het feit dat kindertekeningen nu boven het bed van de iedere trotse ouder hangen, is het resultaat van Internet dat kunstenaars in het wereldwijde web een mogelijk hebben gevonden hun werk te exposeren. 'Klikkunst', zoals De Groene Amsterdammer dit verschijnsel deze week oneerbiedig noemt, is ook in Nederland een opkomend fenomeen. Elke twee weken maakt een jonge kunstenaar een 'screensaver' voor de VPRO. Op de kades tussen het Centraal Station en New Metropolis staat een aantal Internetzuilen waarop kunstenaars hun openingspagina's etaleren.

Het probleem met Internet-kunst is de ontoegankelijkheid ervan - overdrachtelijk, maar vooral letterlijk gesproken. Via het artikel in De Groene stuit ik, tot ongenoegen van mijn rechterarm, op drie onbereikbare sites, een site die alleen maar zwarte pagina's biedt en enkele foutmeldingen. Technische en lichamelijke belemmeringen staan een eerlijk oordeel dus in de weg. Een rondgang langs de 'Cyberart'-sites die ik wel kon ontvangen, leert dat het veelal gaat om korte, grafisch goed verzorgde boodschappen die in het beste geval de vervreemding van het netwerk overtuigend onderstrepen, maar soms ook een kunstzinnig commentaar op de informatie-overvloed leveren die het cliché ternauwernood overstijgt.

De afgelopen dagen heerste in het Amsterdamse de conferentie Next Five Minutes. Op deze bijeenkomst verenigen zich behalve netwerkkunstenaars ook activisten en cyberfeministen. In Amsterdam klopte even het hart van de digitale tegencultuur, die dit keer in het teken stond van campagnes tegen milieu- en mensenrechten schendende multinationals. Het bezoek dat ik een aantal jaren geleden aan deze conferentie bracht herinner ik me als een bad in een bonte verzameling van verwachtingsvolle web-aanhangers. Ze hadden hun hoop gericht op 'tactiele media' als Internet, waar informatie kan worden verspreid die in de gevestigde media niet aan bod komt. Op het levensgrote doek in Paradiso werd getoond hoe Coppola's voorspelling werkelijkheid was geworden: een kakofonie van bizarre beelden, afgewisseld met bevlogen tirades. Inderdaad, iedere 21-jarige kan zijn droom met een webcam realiseren, alleen blijft daarvan meestal het bereik net zo minimaal als het inkomen - wat van de regisseur niet kan worden gezegd.

Tot slot twee aardige initiatieven uit eigen land, die via e-mail om mijn aandacht vroegen. Een interessant en speels Internet-visitekaartje biedt grafisch vormgever Walter van Lotringen op zijn Vizwiz-site. Hier is te zien hoe op het scherm overtuigend potlood en penseel door grafische middelen kunnen worden vervangen. Van geheel andere orde is Nader tot Hem, de Reve-krant waarvan onlangs het eerste nummer verscheen en die sinds vorige week ook op het web is te lezen. De site is gekoppeld aan de Gerard Reve-pagina die al twee jaar op het Internet wordt onderhouden door het Leidse antiquariaat AioloZ.