DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

2 maart 1999

De ideale consument

De verstrengeling van informatie en commercie bij zoekmachines en providers, waarover ik gisteren schreef, vormt een grotere bedreiging voor de pluriformiteit op dit medium dan alle verboden internet-uitingen tezamen. Als woordvoerder Barry Schuler van America Online zegt dat die belangenverstrengeling nu eenmaal inherent is aan het wereldwijde web (,,Onze gebruikers kan het niks schelen wat de financiële verbinding is tussen ons en de leverancier van de informatie die ze krijgen''), geeft hij blijk van een uiterst cynische kijk op de journalistieke taak van internet-portalen.

Niet het gewicht en de betrouwbaarheid van de geleverde informatie speelt bij portalen als America Online de belangrijkste rol, maar de bereidheid van de leverancier tot betaling voor een prominente plaats. Zo speelt de provider, om een vergelijking met de televisie te maken, de rol van informatieleverancier, kabelmaatschappij èn advertentiewerver tegelijk. Maar dan zonder een instantie die waakt voor sluikreclame, advertorials, product placement en andere 'non-spot- advertisment' en zonder een spoor van (het equivalent van) publieke omroep.

Om de desinformatie die dat tot gevolg kan hebben te bevatten, nemen we het huidige bereik van American Online. Deze provider heeft nu al meer 'kijkers' dan CNN en een groter bereik dan de top-zeven van de Amerikaanse nieuwsmedia tezamen, dus Time, Newsweek, The Wall Street Journal, The New York Times, USA Today, The Washington Post èn The Los Angeles Times. Het belang van internet als informatieleverancier zal in hoog tempo toenemen, zo doet de exponentiële groei vermoeden die het medium in betrekkelijk korte tijd heeft doorgemaakt. De radio deed er 38 jaar over om een publiek van 50 miljoen mensen te bereiken, de televisie behaalde die mijlpaal na dertien jaar en internet had het bereik al in vijf jaar.

In de Verenigde Staten zal in het jaar 2002, lees ik in Adformatie, 57 procent van de huishoudens een internetaansluiting hebben; in 1998 was dat nog 28 procent. Het aantal per dag aan internet bestede minuten stijgt ook razendsnel, wijst een enquète onder America Online- leden uit: van 14 minuten in 1996 naar 51 minuten nu. Het laat zich raden dat de tijd die achter het computerscherm wordt doorgebracht, ten koste gaat van het tv-kijken. Nederlanders met een internetaansluiting kijken nu al 8 procent minder tv dan niet-surfers, meldt hetzelfde reclamevakblad uit bevoegde bron. ,,Met name tussen 's middags vier uur en 's avonds half elf kijken internetgebruikers 20 procent minder naar de zeven grootste Nederlandse zenders dan de totale populatie.''

De mensen die 's avonds achter het computer- in plaats van het tv- scherm plaatsnemen, worden door de hoogste online-baas van Unilever te New York in het vakblad omschreven als ,,consumenten met een droomprofiel''. Deze St. John Smith baseert zich op cijfers van American Online (16 miljoen leden, waarvan 13 miljoen in de VS). ,,De gemiddelde Amerikaanse internetgebruiker is 37,6 jaar oud, de helft heeft kinderen en een universitaire graad. Hun gemiddelde huishouden ligt op 65 duizend dollar.'' Mensen met een duidelijk omschreven profiel die wat te besteden hebben en bij wie bepaalde merken en diensten er in zullen gaan als koek.

E-commerce, dat nog geen drie jaar bestaat, belooft dit jaar te 'exploderen'. Bedrijven als Unilever zorgen ervoor dat bij internet de kijker niet zo gemakkelijk meer wegzapt als bij de televisie.