DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

27 januari 1999

Automatiseringsbeleid

Hij is als minister niet alleen verantwoordelijk voor de grote steden, maar ook voor het millenniumprobleem: R. van Boxtel. Moge die eerste taak al betrekkelijk uniek zijn, de opdracht om Nederland probleemloos het jaar 2000 in te loodsen is behalve nieuw ook eenmalig. Nooit zal Van Boxtels kwaliteit in dezen kunnen worden vergeleken met die van een opvolger. Ministers worden, zoals dat zo gruwelijk heet, 'afgerekend' op wat ze tot stand hebben gebracht.Van Boxtels verantwoordelijkheid is daarom ook zo uitzonderlijk, omdat hij pas echt is geslaagd als er juist helemaal niks is gebeurd.

Doordrongen van die wat abstracte doelstelling tracht Van Boxtel aan zijn taak wat gewicht toe te voegen. In het AD schermt de minister vanochtend met de positieve kant van de millenniumproblematiek. ,,Hoe is het mogelijk dat de samenleving zich ongemerkt zo afhankelijk heeft gemaakt van systemen waarvan je helemaal niet weet wat voor snags daarin kunnen zitten.'' (Snags? Waarom gebruikt Van Boxtel niet gewoon 'problemen' of 'oneffenheden', desgewenst met het voorvoegsel 'verborgen'?) Het antwoord op die vraag blijft de coördinerend minister voor het millenniumprobleem schuldig.

Maar als 'misschien de grootste winst' van de problematiek beschouwt de minister het feit dat hierdoor ,,de informatiemaatschappij niet langer eigendom [is] van techneuten maar van mensen, vooral ook van leidinggevenden in overheid en bedrijfsleven.'' Ik waag te betwijfelen of de verschuiving van het eigendomsrecht op de informatiemaatschappij van techneuten naar 'leidinggevenden in overheid en bedrijfsleven' werkelijk een vooruitgang is. Maar orakel van Boxtel geeft een voorbeeld: ,,Ik sprak met iemand uit de politie die zei: 'We lopen nu tegen allerlei rare dingen aan. We beginnen ons van sommige computersystemen echt af te vragen waarom we ze hebben. Wat hebben we er eigenlijk aan, wat doen we ermee?' Dat is echt winst, daar moet je de meerwaarde van pakken.''

Dat is werkelijk de krankzinnigheid ten top. Stel de politie heeft een ernstige storing in het wagenpark ontdekt, waardoor alle auto's terug naar de garage moeten, en een politiefunctionaris is blij met de hele operatie omdat hij erachter komt dat een deel overbodig is: 'Wat hebben we er eigenlijk aan, wat doen we ermee?' Het doen van onverantwoordelijke want overbodige aankopen lijkt me, zowel bij de overheid als in het bedrijfsleven, voldoende aanleiding voor ontslag. Blijkbaar niet als er geautomatiseerd wordt; dan geldt ineens dat men met zijn tijd mee moet en worden aan computers allerlei kwaliteiten toegeschreven die ze niet of nauwelijks waarmaken.

Het doet denken aan de transactie die ik laatst deed bij een meubelwinkel. Waar vroeger een bon uitgeschreven werd, staat nu een beeldscherm met toetsenbord. De verkoper nodigt je uit te gaan zitten, biedt je een kopje koffie aan en draait het scherm gewichtig naar de gast, met de woorden: ,,Wilt u even meekijken?'' Dan begint het intikken der gegevens in een formulier, en dient de klant, onder de indruk van de eigentijdsheid en efficiëntie van deze firma, vragen te beantwoorden als: ,,Woont u in een flat of een eengezinswoning?'' (Geen van beide, maar daarin voorzag het formulier weer niet.) Men beseft kennelijk niet dat er ook mensen zijn die helemaal geen behoefte hebben aan 'meekijken' naar andermans werk.

Bij de overheid zowel als in het bedrijfsleven hebben de automatiseerders en hun leveranciers te lang carte blanche gehad, daarin heeft de minister met de nieuwe portefeuilles gelijk. Het is alleen nogal vreemd dat de Y2K-blunder leidinggevenden tot dat inzicht moet brengen. ,,Op de ministeries zijn de topambtenaren, de secretarissen-generaal, eindverantwoordelijk voor het oplossen van het millenniumprobleem'', vertelt de minister. ,,Dat heeft die mensen zo bij elkaar gebracht dat men zich afvraagt: hoe willen we nu verder met ons hele automatiseringsbeleid?''

Weer zo'n vraag die om een antwoord schreeuwt.

N.B.
Herstel: in de aflevering van gisteren stond dat de in een cyberlove verwikkelde anonieme inzender een vriendin heeft. Dat is niet het geval.