DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

14 januari 1999

Cybercel

De film Dead Man Walking vertelt het verhaal van een non die zich het lot aantrekt van een wegens de moord op een meisje ter dood veroordeelde jongeman. Deze waar gebeurde, nogal sentimenteel opgediste geschiedenis speelde zich af in de Verenigde Staten, waar geestelijken vaak de laatsten zijn met wie op executie wachtenden serieus contact hebben. Vandaag ontfermt voormalig predikante René Mulkey zich met moderne middelen over gevangenen en ter dood veroordeelden.

Mulkey nam contact op met gedetineerden door heel Amerika en bood ze de mogelijkheid om via haar website Cyberspace-Inmates een eigen pagina en e-mail-adres te openen. Gevangenisautoriteiten grepen dankzij het recht op correspondentie niet in, mondreclame binnen de gevangenismuren deed de rest. Nu zijn zo'n 900 gevangenen, verdeeld over inrichtingen in 41 staten, aangesloten op Mulkeys site. Mannen en vrouwen, jong en oud, van wie 52 wachten op executie. De gevangenen hebben niet direct toegang tot Internet; ze schrijven op papier, versturen per post ('snail mail') hun hartekreten en antwoorden, die vervolgens door Mulkey op de Inmates-site worden gezet. Omgekeerd worden de binnenkomende e-mails door de predikante geprint en naar de gevangenen verzonden.

Voor gedetineerden die het vooruitzicht hebben vrij te komen, fungeert de site als een contactmedium: ze doen oproepen aan lezers om te schrijven en proberen 'via deze ongebruikelijke weg' een partner te vinden. Maar het merendeel is lang gestraft en zoekt louter contact met mensen buiten de gevangenis om gemeenschappelijke interesses te delen en het isolement te doorbreken. Zo ontstaan e-mail-dialogen tussen gevangenen en nieuwsgierigen, die, als beide partijen toestemming geven, op de inmates-site worden gepubliceerd.

De correspondentie, waaruit een beklemmende eenzaamheid opstijgt, is vaak opmerkelijk openhartig. De gevangenen beschrijven de routine van het gevangenisbestaan, het drugsgebruik, de censuur van op correspondentie en hun favoriete boeken en tv-programma's. Maar ook de misdaad, het berouw en de doodstraf zijn onderwerpen van gesprek. ,,Er zijn veel manieren om mensen te behandelen die iets slechts hebben gedaan'', schrijft 'een bezorgde vriend' aan de ter dood veroordeelde Michael. ,,Wat heb je eigenlijk gedaan dat je in 'death row' bent beland?'' Waarop Michael antwoordt: ,,Wat mij hier deed belanden was een leven lang gebruiken van drugs en slechte keuzes, in combinatie met het feit dat ik God de rug toekeerde. Hierdoor bracht ik iemand om wie ik gaf in een gevaarlijke positie, en die verloor zijn leven ten gevolge van mijn fysieke en mentale conditie.'' Volgt een verhandeling over de vraag of hij wèrkelijk schuldig is geweest en de hoop dat hij met een beroepsprocedure een executie kan afwenden. ,,Maar leven of dood, in mijn bestaan is eindelijk vrede en liefde gekomen. Dus wat de toekomst ook brengt, ik zal sterven als een geredde ziel.''

Niet alle dialogen kennen zo'n EO-achtige apotheose. Op een lange lijst met summiere gegevens stellen de gevangenen zich voor; wie de namen aanklikt ziet foto's, verneemt van liefhebberijen en leest details over het vergrijp dat ze in het gevang deed belanden. 'Jack' bekende verkrachting, verminking en de moord op drie vrouwen. De samenstellers van de site noemen Jack, Vietnam-veteraan, succesvol zakenman geweest en vader van een kind, 'zeer intelligent' en 'interessant en informatief' voor wie meer wil weten over de psyche van een seriemoordenaar. ,,Ik vond hem erg open en eerlijk en bereid zich te uiten. Ook hij vraagt zich af waarom hij deed wat hij heeft gedaan.'' De moderator van deze pagina meent dat de samenleving (,,Ik weet dat er verscheidene studenten psychologie en rechten reageren'') erbij is gebaat dat we meer te weten komen van over de beweegredenen en zieleroerselen van de seriemoordenaar, onder het motto: ,,How many Jack's Walk Among Us?''

Een en ander leidt tot vragen als: ,,Hoe voelde het om iemand te doden?'' Waarop de ter dood veroordeelde antwoordt: ,,Het geeft een ongelofelijke 'body rush'! Laat ik het zo beschrijven: als iemand gaat jagen en hij springt van geluk in de rondte omdat hij het beest heeft geraakt... vermenigvuldig dat gevoel met duizend!''

Interessant, huiveringwekkend of smakeloos, deze uitnodiging om gezamenlijk ,,de geest van een moordenaar te openen'' teneinde iets te leren van ,,een stukje menselijke natuur''?