DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

22 december 1998

Verborgen gebreken (2)

De gisteren en vorige week in deze rubriek beschreven oorzaken en gevolgen van de Millennium Bug ('Y2K') lokten nogal wat reacties uit. Het is blijkbaar een onderwerp dat velen bezighoudt en verontrust. Oprechte zorgen over de grote Kladderadatsch op 1 januari 2000 brengen mensen tot plannen om zich te verschansen in een met drank, voedsel en harde valuta volgestouwd huis, om daar pas na een week uit te voorschijn te komen. Maar ook dan ben je niet veilig als een kerncentrale ergens in Europa op tilt slaat, menen de meest verontrusten.

Zaterdag stond in de papieren versie van deze krant een interessante reportage over de Millennium-vluchteling Frank Slobbe die is geëmigreerd naar Australië. Hij verwacht dat over ruim een jaar banken geen geld meer uitgeven, de koeling in de supermarkten het zal begeven, voedselvoorraden opraken, water en licht niet meer tot de woning komen, de verwarmingen uitvallen en anarchistische elementen hun slag zullen slaan. En Slobbe kan het weten: hij werkte jarenlang als computerprogrammeur bij banken en overheid. ,,Het millenniumprobleem is een sociaal maatschappelijk probleem'', zegt hij, ,,geen kortstondig ongemak waar je nauwelijks wat van merkt.''

De Amerikaanse programmeur Scott Olmsted, die over de Millennium Bug in Wired publiceerde, is ook zo iemand die het weten kan en zijn maatregelen nam. Hij kocht een stuk land met een eigen waterbron, sloeg tonnen voedsel in en legde een systeem voor zonne-energie aan. Andere hoog opgeleide Millennium-uittreders wachten de chaos af in gecamoufleerde bunkers in de woestijn, omdat zij bang zijn anders te worden overvallen door plunderaars die zich minder goed hebben voorbereid. De zorg van deze mensen gaat vooral uit naar de 'embedded systems', de in alle mogelijke apparatuur - van distributie- en veiligheidssystemen tot telefooncentrales en regel- en controlemechanieken - zit verborgen. Volgens Slobbe is berekend dat zo'n 20 miljard van deze chips zijn geïmplanteerd, die onmogelijk allemaal tijdig kunnen worden vervangen. Dat leidt volgens doemdenkers als Slobbe tot een opeenstapeling van incidenten, die samen anarchie en chaos tot gevolg hebben.

In westerse, rijke en goed georganiseerde landen is de wanorde wellicht snel te herstellen, in derde-wereldlanden zouden de implicaties van de Millennium Bug wel eens voor ingrijpender en langduriger onrust kunnen zorgen. De vriendin van NRC Handelsblad-medewerker Wilfred Takken onderzoekt de gevolgen van het Millennium-probleem in Zimbabwe. ,,De doorsnee Zimbabweaan schijnt daar erg lichtzinnig over te denken'', schrijft hij. ,,In de computerwinkels aldaar kun je een schijfje halen dat alle problemen oplost. Moderne kwakzalverij.''

Roeland de Kok plaatst met zijn e-mail de millenniumproblemen in een breder verband. ,,Uw column van gisteren heeft precies dat thema aangeroerd, waarvan ik een onderbelicht aspect graag naar voren brengen wil.'' Ik stelde dat de verantwoordelijkheid voor de problemen volledig ligt bij de computerindustrie die ze heeft veroorzaakt. Ter vergelijking stelt De Kok het voorbeeld van de Britse waterleiding-privatisering. ,,In begin jaren tachtig is het waterleidingnet verkocht en het management van deze nieuwe bedrijven hebben echt grof geld verdient aan de exploitatie, zonder een constant onderhoud aan het leidingnet te verzorgen.''

Hetzelfde deed zich volgens De Kok voor in het bank- en verzekeringswezen, waar administratieve software veel arbeidsplaatsen overbodig maakte. ,,De daarmee verkregen miljoenen zijn niet in het onderhoud van deze software gestoken, noch is de jonge generatie studenten begin jaren tachtig voorbereid op het verzorgen van het complete systeem. De management-generatie van begin jaren tachtig gaat met vroeg-pensioen en de gevolgen van deze generatie-overstijgende beslissingen is voor de huidige studenten en scholieren een belastende erfenis. Om dit aan onkunde te wijten klinkt mij als een 'ich habe es nicht gewusst'. Dat het publiek toondoof is, is tot daar aan toe, maar die nemen ook geen investeringsbeslissingen. Zij die dat wel doen moeten doorzien in hoeverre hun beslissingen reiken en die verantwoordelijkheid is in de informatiemaatschapij aanzienlijk gestegen.''

De Kok herleidt 'administratieve reorganisaties en het snelle geld verdienen dat daarbij kwam' tot een 'generatieprobleem van babyboomers' die teveel op hun eigen tijdsperiodewaren gefixeerd en daarvan hebben geprofiteerd. Een interessante verklaring voor de gebakken peren waarmee over ruim een jaar alle generaties zitten opgescheept.