DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

20 november 1998

Nieuwigheden

De opmars van computers, GSM's, walkmans en Internet levert de volgende paradox op: de apparaten, ontworpen om het gemak van de mens te dienen, doen het ongemak vaak alleen maar toenemen. Waar vroeger een eenvoudig telefoontoestel per huishouden voldeed, steekt nu elk gezinslid zijn draagbare toestel in de zak, is iedereen aangesloten op een voice-mail-dienst en kan het nummer van bellers worden herkend. De gezinsleden kunnen ook elk individueel per e-mail en gezamenlijk per fax worden benaderd. Vader en moeder hebben daarnaast ook nog hun telefoon- en fax-nummers op het werk, alsmede hun professionele Intra- en Internet-adressen. Het gemak slaat om in ongemak en ergernis zodra een toenemende hoeveelheid tijd en geld moet worden gestoken in de administratie en afhandeling van de in- en externe communicatie, zoals het deftig heet.

In de ITC-special van Elsevier belicht Gertjan van Schoonhoven zulke consequenties van technologische nieuwlichterij waarmee de mens zich tegenwoordig omringt. De auteur van het essay 'De machientjes en wij' signaleert een 'kopgroep' van meelopers die met hun tijd meegaan en steeds de nieuwste 'kleine machientjes' en bijbehorende programmatuur kopen, en een in omvang toenmende groep van 'afhakers' die na de fax niet meer overgingen op het modem, of die bleven steken bij Windows 95: meer vernieuwing zou deze groep niet kunnen verdragen. Van Schoonhoven vergelijkt deze 'mijlpaal' met het moment dat jongeren je met 'U' gaan aanspreken. Aan het niet meer begrijpen van nieuwigheid is volgens Van Schoonhoven een 'treurig gevoel van falen' verbonden. Ten onrechte, vindt hij: ,,Dom zijn alleen de meehollers die over hun schouder de afhakers meewarig nakijken. Vroeg of laat is hun hetzelfde lot beschoren.''

De vraag is of de door Schoonhoven geschetste ontwikkeling inderdaad dóórgaat, en de voortdurende technologische vernieuwing ook in de toekomst een wassende groep afhakers baart. Ik heb tot nu toe alle vernieuwingen kunnen bijbenen - wortelend in het typemachine-tijdperk, via de eerste ms-dos-machines tot en met de jongste software -, zij het soms wanhopend of op het punt staand de spullen uit het raam te gooien. Maar ik moet, alle storingen, programmatische complicaties en compatibiliteitsproblemen ten spijt, toegeven dat de gebruikersvijandigheid die de computer lange tijd kenmerkte langzamerhand kleiner wordt. Al voldoet het apparaat bij lange na nog niet aan de eisen van betrouwbaarheid, (uitwisselbaarheid van) bedieningsgemak en duurzaamheid die we bijvoorbeeld aan de auto stellen, technologische ontwikkelingen op het gebied van 'open source'-software en de voorgenomen samensmelting van het Macintosh- en pc-besturingssysteem voorspellen veel goeds.

Maar Schoonhoven heeft gelijk door te stellen dat alle 'gemaksartikelen' tezamen tot overspanning kunnen leiden. ,,Er moet meer, omdat er meer kan.'' De populariteit van Internet (,,wagonladingen informatie en des-informatie'') schuilt volgens de auteur in ,,een combinatie van verbazing en beloning'': elk nieuw elektronisch hebbedingetje geeft de gebruiker de sensatie van het nieuwe - zij het voor korte tijd. Eigenlijk, betoogt Van Schoonhoven, zouden we ons elke dag moeten verbazen over het feit dat bijvoorbeeld de wekker afgaat, onze muziek naar keuze te beluisteren is en de jas met een ritssluiting kan worden dichtgemaakt.

Vanuit dat perspectief is Internet de aansteker of het gasfornuis van morgen - met de bediening waarvan geen mens vandaag de dag nog moeite heeft. Benieuwd wat er komen gaat als de verbazing over dit medium verdwenen is.