DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

13 oktober 1998

Medialeed

Het geluksgevoel van de televisiekijker neemt toe naarmate hij meer kijkt naar de ellende van soapsterren, concludeerde de gepensioneerde Oxford-professor Michael Argyle na een onderzoek van elf jaar. Het korte bericht in The Times van 5 oktober haalde meer kranten dan menige wetenschappelijke doorbraak op biochemisch of medisch terrein. Kijkers naar soap opera's hebben het gevoel vrienden te maken, theoretiseerde Argyle, en degenen die al beschikken over een ruime vriendenkring doen dat méér dan zij die zich gelukkig voelen met weinig vrienden. Het geluksgevoel zou alleen maar toenemen als de kijkers niet het voorbeeld van de sterren volgden, door juist géén buitenechtelijke relaties te beginnen.

Uit dit resultaat, geplaatst naast de recente studie van de Carnegie Mellon University waaruit bleek dat Internetten leidt tot depressieve klachten, kan gemakkelijk worden geconcludeerd dat men de avond maar beter tv-kijkend dan surfend kan doorbrengen. Het peilen van het geluksgevoel na een langdurig ondergedompeld zijn in een bepaald medium is een hachelijke zaak. Er bestaat niet zoiets als een standaard-stabiliteit waarmee een media-ingénu televisie, kranten en Internet tegemoet treedt. Iedere media-consument heeft nu eenmaal bepaalde weerbarstigheden, idiosyncrasieën en verwerpingsmechanismen waarmee hij in wisselende gemoedstoestand het aanbod verwerkt.

In de Volkskrant van gisteren beschreef Remco Campert indrukwekkend deze verwarring aan de hand van een foto, op de voorpagina van zijn ochtendblad, van een massagraf in Bosnië. ,,Ik red me uit de misère door te denken dat het een prachtige foto van een kieferiaanse schoonheid is. Die afstand helpt even, maar niet lang.'' Hij vergeleek de foto met de fotokeuze die andere kranten maakten voor de voorpagina van die dag en zette zich maar aan het werk, terwijl de wind zijn balkondeuren openwoei. ,,Gaan ze bombarderen of gaan ze niet bombarderen? Dat is de vraag. 'Ze', niet 'we'. Ik bombardeer liever niet meer.''

Media berichten niet alleen, maar appelleren ook aan onze deelneming, solidariteit - of desgewenst aan ons cynisme of aan onze tegenzin. Vooral de televisie wekt gevoelens op, van woede, treurigheid of medelijden. Soms wordt ons een doorkijkje gegund in dat mechanisme. Een familie uit Afghanistan arriveert in het verregende tentenkamp in Ermelo, zien we in het televisienieuws. De in camouflagepak gestoken soldaat houdt voor hen de opening naar de tent gastvrij open, uit de schoorsteen komt bemoedigende rook. Maar om de familie heen zwermt een hoeveelheid fotografen en cameralieden die de glorieuze terugkeer van een verdwenen dynastie doen vermoeden. Langzamerhand is het niet meer de gebeurtenis zelf, maar de media-gretigheid die de gedachten bepaalt.

Aan de kijker delen zich vraagstukken mee waarover hij zich geen oordeel meer vormen kan; niet omdat hem informatie over het onderwerp ontbreekt, maar juist omdat de berichtgeving zo overweldigend is. Vandaar misschien dat hij maar liever even verwijlt bij leed waarvan hij weet dat het nagemaakt is - en zich gelukkig waant.