DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

9 oktober 1998

Docu-soap

Er waren eens twee soorten televisiekijkers: kijkers naar drama en kijkers naar de werkelijkheid. De dramakijkers waren in de meerderheid, nieuws en actualiteiten haalden minder hoge kijkcijfers. Er was een uitzondering: sport - georganiseerde werkelijkheid, maar toch.

Het onderscheid tussen drama en werkelijkheid is op de televisie steeds verder gaan vervagen. Reality-tv bracht ons de eerste in scène gezette ruzies, operaties, huwelijksaanzoeken en spijtbetuigingen en - vooral de Amerikaanse - talkshows laten avond aan avond zien tot welk dramatisch gedrag geënsceneerde werkelijkheid leiden kan. Een logisch vervolg daarvan is de 'docu-soap' die Nederland gaat veroveren. In Engeland, waar het al langer bestaat, heet dit soort programma's 'Fly-on-the-wall' of 'observational documentary'.

Vanavond toont RTL4 de eerste proeve van waar gebeurd drama in 'Polderpret', resultaat van een diepgaand en langdurig volgen van bezoekers en personeel in het pretpark Walibi Flevo. Ook de publieke omroep heeft zich in de productie van het genre gestort. Wie dezer dagen een cameraploeg ontmoet op de markt, het vliegveld of de kop van de Zeedijk moet er dus terdege rekening mee houden plotseling acteur te zijn in een docu-soap.

Dat ook de werkelijkheid van het nieuws zich laat organiseren, werd onlangs aangetoond door de groep 'Dierenliefde Okee, Dierenporno Nee!'. Eind september presenteerde deze 'actiegroep' zich in perscentrum Nieuwspoort en daags erna verspreidde de massaal toegestroomde pers haar boodschap op radio en televisie en in de kranten: het moest maar eens afgelopen zijn met het misbruik van dieren voor pornofilms. Hoewel op de persconferentie onder hilarisch gelach werd betoogd dat zelfs goudvissen voor pornodoeleinden werden misbruikt, kreeg niemand argwaan. Tot Nieuwe Revu bekend maakte dat het hier een grap van het blad betrof en dat de actievoerders acteurs waren.

Op zijn beurt wordt drama wel eens door de werkelijkheid achterhaald, bijvoorbeeld wanneer het gedrag van de personages wordt geïmiteerd. Daarvan zijn talloze voorbeelden: van de zelfmoordgolf die het lezen van 'Het lijden van de jonge Werther' van Goethe teweeg bracht tot de in Rambo-outfit gestoken schutter die in een Amerikaanse straat tientallen mensen neermaaide. Rond de soapserie 'Goede Tijden, Slechte Tijden' is nu enige commotie ontstaan, omdat het felle anti-vlees-standpunt dat het personage Kim daarin uitdraagt teveel kijkers tot vegetariër zou bekeren. Het Voorlichtingsbureau Vlees trok uit protest zijn spotjes rond de serie terug.

Maar het meisje dat gisteren nog bij wijze van protest haar school met dierenbloed besmeurde, eet vanaf donderdag weer vlees! - belooft ons RTL 4. Niet als gevolg van de protesten, maar omdat dat allang daarvóór in het script stond. Nu zijn het weer de vegetariërs die in opstand komen. Op de website Vegatopia ('Het digidorp voor lekker vegetarisch eten') wordt geageerd tegen het aangekondigde vlees eten van Kim, met een verwijzing naar een oud interview in de Hitkrant waaruit blijkt dat de actrice die Kim speelt, Angela Schijf, in werkelijkheid óók geen vlees eet.

Het cacao-verpleegster-effect in soap-gedaante.