DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

29 september 1998

Van papier naar data

Reacties uit alle windstreken op mijn stukje van gisteren over de opslag van beeld, geluid en tekst, in een tijd dat de nieuwe systemen om een en ander te registreren en bewaren elkaar in hoog tempo opvolgen.

A. Roet vraagt vanuit Israel of ,,het NOB-archief ook te zien is op Internet''. Allereerst moet ik wat betreft de naamgeving van dit instituut De Draad van gisteren zowel corrigeren als aanvullen. Tot vorig jaar maakte dit archief inderdaad onderdeel uit van het NOB, maar in de zomer van 1997 verzelfstandigde het - ooit voor omroepprofessionals opgezette - AVAC en fuseerde het met de stichting Film en Wetenschap, het filmarchief van de Rijks Voorlichtingsdienst en het Omroepmuseum. Thans heet de noemer waaronder dit viertal is ondergebracht het Nederlands Audiovisueel Archief (NAA).

Het ligt in het voornemen van het NAA om de nu nog verspreide vestigingen binnen afzienbare tijd in één gebouw onder te brengen en het 'Nederlands audiovisueel erfgoed' ook voor particulieren toegankelijk te maken. Vanzelfsprekend worden de catalogi van de verschillende archieven op elkaar worden aangesloten. Dan nu een antwoord op de vraag van A. Roet: Nee, u kunt vanuit Israel noch vanuit Nederland als particulier de catalogus van dit archief bekijken. Ware u een omroepmedewerker geweest, dan zou u via het Intranet van uw werkgever kunnen zoeken. Wel biedt de klantenservice van het NAA elke particulier de mogelijkheid een zoekopdracht achter te laten. Telefoonnummer 035-6778035.

,,Nou, ik denk dat het wel los zal lopen met dat geheugenverlies'', schrijft E. Overbeeke , werkzaam bij een softwarebedrijf te Londen. ,,Een groot deel van de 'straks niet meer leesbare informatie' verdient het ook helemaal niet om bewaard te blijven. Een ander deel zal door vooruitziende blik bewaard en meegenomen worden naar het nieuwe systeem. En mocht er dan nog - achteraf beschouwd - interessante informatie liggen te sluimeren in niet meer te ontcijferen vorm, dan zal de techniek toch zo ver zijn voortgeschreden dat dergelijke informatie opnieuw zichtbaar te maken valt.''

Dat moge zo zijn, het laat onverlet het verlies aan sporen dat het computergebruik met zich meebrengt. Dat kan variëren van een literair manuscript waarvan niet meer de ontstaansgeschiedenis kan worden herleid tot en met de overvloed aan data waarin door de generaties die ze voortbrengen geen enkele technische of praktische orde wordt aangebracht. ,,We zullen helemaal opnieuw moeten beginnen, ja, opnieuw de vraag stellen: Wat is een archief?'', vatte een Rijksarchivaris in de Volkskrant van gisteren de problematiek samen. ,,Waarom willen we het en wat willen we ermee? Deze overgangsfase van papier naar digitaal is heel lastig, omdat wij het niet begrijpen. Hoe bewaar je Internet?''

Ralph Seewald meldt vanuit Japan het ook niet zo somber in te zien. Hij behoort tot het slag Macintosh-aanhangers dat nooit nalaat zijn liefhebberij wereldkundig te maken. ,,Met een Mac-computer is het mogelijk om zelfs mac-files van 12 jaar geleden te bekijken.'' Ook in het opslaan van via Internet gegenereerde gegevens ziet hij geen been: ,,Met de ontwikkeling van hypertekst (HTML) is het raadplegen van files, beeldmateriaal afkomstig van welke computer ook (DOS, Windows, Oasis, Mac, etc.) geen enkel probleem. Het probleem met software is niet dat oude files niet kunnen worden gelezen, maar dat met oude hardware de nieuwe software niet kan worden gelezen.'' Seewald denkt dat de oplossing het medium Internet zèlf is, in zijn e-mail de hoop uitsprekend ,,dat alle informatie die het waard is om bewaard te worden op netwerken wordt gezet op verschillende plaatsen, om verlies van materiaal te voorkomen.''

Dat biedt nog geen oplossing voor de opslag en rangschikking van het vertrouwelijke - niet-openbare - materiaal, dat voor historici nu juist van zo groot belang is bij het reconstrueren van bijvoorbeeld bestuur en beleid. Om nog een keer uit het alarmerende stuk van Peter Brusse te citeren: ,,Wie vanuit het papieren tijdperk denkt, zal zeggen dat men na ontvangst [van documentatie voor archieven, TR] wel zal kijken wat er bewaard moet blijven, maar het digitale tijdperk eist dat men al van te voren aangeeft wat bewaard moet worden.''

In het digitale tijdperk krijgt de archivaris er zowel computertechnische als geschiedkundige taken bij.