DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

28 september 1998

Geheugenverlies

Al bestaat televisie in Nederland nog niet eens een halve eeuw, de beelden uit haar roemruchte historie laten zich moeilijk archiveren. Telerecording, ampex en uiteenlopende videosystemen gingen aan de huidige, digitale opnamewijze vooraf - en dat zal zeker niet de laatste standaarddrager zijn voor audivisueel materiaal.

Niettemin is het NOB-archief in Hilversum erin geslaagd een overzichtelijk archief bij te houden van de belangrijkste programma's uit ons nationale tv-verleden. Er zijn vroeger weliswaar wat steekjes gevallen (een belangrijk deel van Annie M.G. Schmidts tv-serie 'Ja zuster, nee zuster' is gewist), het steekproefsgewijs raadplegen van de bestanden levert verrassend veel resultaat op. Soms zelfs teveel. Het intikken van bijvoorbeeld 'Gerard (Kornelis van het) Reve' in het overzichtelijke zoekprogramma levert niet alleen een schat aan bekende en minder bekende tv-optredens van de volksschrijver op, maar nog veel meer: van alle interviews met zijn broer Karel tot en met 'Après un rêve' van Judy Schomper in 'Marco Bakker presenteert...'

Zoals het onweerstaanbaar is je achternaam in het nieuwe telefoonboek op te zoeken, verleidt het NOB-archief de bezoeker tot het intikken van zijn naam. Hebbes! Twee recente deelnames aan tv-programma's onder mijn correct gespelde achternaam en nog eens een opname onder de meest gangbare foute spelling. Op titel vind ik maar liefst vier fragmenten uit tv-series en -spelen waarin ik voorkom, daterend uit de tijd dat tv-regisseurs bijna automatisch bij mijn ouders aanklopten als er een brutaal blond jongetje nodig was dat op natuurlijke wijze aan een tevoren uit zijn hoofd geleerde dialoog kon deelnemen.

Ontroerend weerzien, maar daar gaat dit stukje niet over. Naarmate de technologische vooruitgang en de digitalisering voortschrijden, ontstaan er steeds weer nieuwe informatiedragers - waarop de oude worden afgedankt. Wie kan er nog een bandje afspelen van een Video 2000 - eertijds het veelgeroemde videosysteem van Philips? Zelfs het bekijken van een Betamax-bandje levert al problemen op, en dan hebben we het niet eens over alle verschillende soorten smalfilm- en videosystemen voor de amateurcamera in het post-digitale tijdperk.

Hetzelfde probleem - vanmorgen treffend door Peter Brusse in de Volkskrant beschreven - doet zich voor bij de elkaar in snel tempo opvolgende computersystemen en de bijbehorende software. Nu zijn er hier en daar nog wel computers te vinden waarop de eerste, grote floppy disks kunnen draaien, maar hoe zit dat over tien, vijftien jaar? En dan te bedenken dat de ontwikkeling van de computer zich verhoudt tot de innovatie van de film- en videotechniek als de haas tot de schildpad.

Door de snelle ontwikkelingen dreigen informatie- en wegwerpmaatschappij met elkaar in de clinch te geraken. Wie kan er over vijftig jaar, als uw computer allang is afgedankt, de informatie die u nu op het scherm tovert nog achterhalen? Het is een vraag waarmee zowel archivarissen als historici in toenemende mate worstelen. Een gealarmeerde onderzoeksgroep verwacht niet dat een 'eeuwig houdbaar' opslagsysteem door de computer-industrie wordt ontwikkeld: ,,Hoe krijg je Bill Gates zover dat hij een systeem ontwerpt waar zijn achterachterkleinkinderen mee kunnen werken'', verzucht een van de onderzoekers, ,,terwijl hij er juist op uit is om ieder jaar met iets nieuws op de markt te komen?''

Als wat nu digitaal wordt geschreven, uitgewisseld en opgeslagen straks niet meer valt te raadplegen, ontstaat een vreemde paradox: in een tijd dat de mensheid in staat is schier oneindige hoeveelheden geheugencapaciteit te fabriceren, dreigt een collectieve amnesie.