DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

21 september 1998

Nieuwsverzadiging

Bij schaarste aan nieuws ontstaat honger naar het weinige dat voorhanden is; in die behoeftige omstandigheden leefde de Westerse mens tot voor kort. In de 'informatiemaatschappij' van nu zijn we als Dagobert Duck in zijn geldpakhuis: we wentelen ons in de boodschappen en berichten die voortdurend om de aandacht vragen en zien van lieverlede alle feiten tezamen als één grote informatiezee. Internet komt volgens sommigen als geroepen; het medium loodst ons door die zee om aan te meren in de havenplaats van onze voorkeur. Toch blijft er altijd 'nieuws' waaraan je je eenvoudig niet kunt onttrekken, of je nu je televisie aanzet, Internet raadpleegt of de krant opslaat.

Columnist H.J.A. Hofland introduceerde het begrip 'staatsverlater', de burger zonder geloof in welk overheidsbeleid dan ook, de cynicus die meent het zelf wel te kunnen rooien en elke vorm van politieke of staatsbemoeienis verwerpt. Parallel aan deze ontwikkeling ontstaat het fenomeen van de 'nieuwsverlater', de afgezwaaiende media-consument die weigert zich nog langer te laten prikkelen door de niet aflatende stroom berichten en opstapelende meningen waarvan krantelezer en televisiekijker langzamerhand het efemere belang hebben ingezien.

,,Door het continuüm van meningen en opinies in de kranten te volgen'', omschrijft Geerten Meijsing deze informatie-indolentie in 'De Grachtengordel' (Arbeiderspers, 1992), ,,werd hij meegezogen in een linguïstische totaliteit die een staat van kwaadaardige woeker en wildgroei had bereikt. In de postmoderne optiek was de 'prima materia' van de wereld gereduceerd tot een produkt van de pers. Feiten werden overtollig door berichten. Bracht de pers dan berichten over? Nee, zij was de gebeurtenis zelf. Niet alleen had zij de pretentie dat de ware gebeurtenissen werden vervangen door de berichtgeving over de gebeurtenissen, maar zij bevestigde ook de schijn dat er pas van feiten sprake was als erover geschreven was in de krant. Karl Kraus had zulks goed begrepen: in den beginne was de pers, en daaruit verscheen de wereld. Het pleit tussen schijn en werkelijkheid was definitief beslecht door de schijn; of, nog eenvoudiger: zij vielen voortaan samen, want er was niet goed meer onderscheid te maken tussen de twee.''

Wie in dit citaat 'de pers' vervangt voor het conglomeraat van informatiedragers via welke de jongste feiten over Clintons slippertjes tot ons komt, kan er een loepzuivere analyse in lezen van de wijze waarop we via de media aan de leiband lopen van de republikeinen en hun fatsoensridder Starr. Alle kritiek op deze openbare aanklager ten spijt, twee dingen heeft hij van het huidige tijdsgewricht uitstekend begrepen:
- er is, zeker in de Verenigde Staten, bij pers, publiek en politici een voedingsbodem voor verontwaardiging jegens 'seksueel losbandig gedrag', zoals die in de vijftiger jaren in de VS bestond jegens - veelal vermeende - communistische sympathieën;
- meer dan ooit is iets pas wèrkelijk gebeurd wanneer het via de media in de openbaarheid is gebracht. De republikeinen spelen een superieur spel in een arena, opgetrokken door kranten, tv-stations en Internet - met als finale de vertoning van de Clinton-tapes voor gans de Westerse wereld. Zonder de tomeloze zucht van media en publiek naar steeds weer nieuwe, intieme details kon de kruistocht van Starr niet bestaan.

Voor het oog van de wereld wordt de belangrijkste man van de wereld door de leeuwen verscheurd - een tafereel waarvan de meesten gretig kennis nemen, maar sommigen walgend de blik afwenden.