DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

14 juli 1998

Pionieren (6)

,,De vraag is niet of bedrijven al die investeringen moeten doen'', schrijft Marieke Wiersma in reactie op vorige stukjes in deze serie, ,,maar of je als gewone consument nu zo nodig een Pentium II met weet ik hoeveel megaHerz microprocessoren moet hebben. Voor heel veel mensen wordt het gewoon te veel. Ze hebben de energie niet om zich er in te verdiepen. Mensen met een leeftijd van boven de veertig houden het voor gezien, na de zoveelste up-grade. Met als resultaat dat ze de thuis-pc, gekregen door middel van een bedrijfs-thuis-pc-plan, niet eens meer aanraken.''

Als voorbeeld voert Marieke Wiersma ook haar grootouders aan; die toonden zich geïnteresseerd in Internet, toen hun kleinkinderen naar het buitenland gingen verhuizen. ,,Maar een pc was ze teveel.'' Ze heeft een oplossing: ,,Het wordt tijd voor een eenvoudige pc met als software alleen een simpele browser voor het Internet, een simpel e-mail programma en een eenvoudige tekstverwerker waar je ook makkelijk plaatjes in kunt 'plakken'. Zo'n 'pc' zou de drempel naar 'cyberspace en computers' een heel stuk kunnen verlagen en toegankelijk kunnen maken voor iedereen. En misschien zelfs wel het isolement doorbreken waarin veel ouderen zich tegenwoordig bevinden.''

,,Al is Internet in werkelijkheid verre van het medium zoals het vaak wordt aangeprezen'', schrijft de historicus Ethan Mark (in het Engels, meer verraadt deze correspondent niet over zijn herkomst), ,,toch is het moeilijk te weerstaan. Het geheel heeft het effect van een Catch 22: het is hoofdzakelijk een enorme verspilling van tijd, moeite en geld.'' Maar ondanks alle gebrekkigheid en hype ontwikkelt het medium zich volgens Mark tot de voornaamste opslagplaats van hedendaagse informatie. Een belangrijke verklaring voor het succes is volgens hem de hedonistische aard van Internet: ,,Het genoegen op het web deelnemer te zijn in het hedendaagse, sociale ritueel van massaconsumptie.''

De Internet-ervaringen die deze historicus beschrijft, zijn waarschijnlijk voor velen herkenbaar. Bij zijn werkzaamheden heeft Ethan Mark vrijwel niets aan het net, omdat historische feiten nauwelijks voorhanden en meestal onbetrouwbaar zijn. Bij die surfpogingen wordt de historicus vaak verleid door de sfeer van persoonlijk vermaak - terwijl de klok doortikt en het geld verdwijnt. Maar dan is er soms het moment van een vondst, die al dat 'enigszins schuldenbeladen amusement' weer goedmaakt. ,,We moeten het Internet beschouwen als een high-tech-vorm van massacommunicatie'', schrijft Mark, ,,de jongste versie van product-fetisjisme - met alle bijbehorende kleuren, lichten en geluiden. Het is bedrog, en de meesten weten ten minste op één niveau dat het dat is. Toch nemen we eraan deel, door de nieuwste apparatuur te kopen en in te loggen. Zoals zoveel andere vormen van consumptie, is dit vermaak op een vluchtige, onbevredigende manier - terwijl steeds wordt verzekerd dat het ergens goed voor is.''

Een vergelijking tussen het World Wide Web en een bibliotheek valt volgens Mark verre ten nadele van de nieuwe technologie uit, ,,De hoeveelheid data in een bibliotheek mag dan wel oneindig veel kleiner zijn dan die op het web, maar de aard en kwaliteit van gegevens is daar weer veel beperkter dan die in een goede bibliotheek.'' Bij het min of meer 'lukraak' zoeken op het web komen bovendien enorme kosten kijken, anders dan bij het - gerichter - zoeken in de bibliotheek.

Over de computerindustrie is Mark evenmin te spreken. Hij ergert zich aan de vrijwel constante noodzaak van 'updating', die de industrie je opdringt. Dat leidt tot een spiraal van nieuwe apparatuur en software, omdat de grotere - en dus op de oudere machines langzamer draaiende - programma's dat vereisen, etcetera.

Ondertussen belooft het 'nieuwste speeltje' Internet ten onrechte dat het de wereld bij je thuis brengt, schrijft deze correspondent niet zonder ironie, en ontwikkelt het zich ,,tot de belangrijkste verworvenheid van het post-industriële kapitalisme''.