DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

7 juli 1998

Pionieren (2)

Waarom gaan Nederlandse beleidsbepalers en bestuurders niet over tot massale inkoop van verbindingen en apparaten om de zegeningen van de virtuele wereld te ondergaan? Uit een recent onderzoek blijkt, dat nog niet de helft van de Nederlandse gemeenten 'op Internet zit' en dat daarvan het overgrote deel er bovendien nogal onbruikbare sites op na houdt.

Gisteren stelde ik dat dit soort uitslagen koren op de molen zijn van Internet-goeroe Maurice de Hond, die al jaren betoogt dat de overheid in Nederland uit onbekendheid met het nieuwe medium de aansluiting op de Electronische Snelweg zal missen. Naar mijn mening is niet de overheid maar De Hond naïef. Allereerst kan je niet zomaar een fysieke infrastructuur tegen een netwerk van glasvezelkabel wegstrepen, zoals De Hond beweert.

Maar stel dat op den duur wél veel transport over het water, de rails en de weg en door de lucht dankzij een verbeterd Internet overbodig wordt, waarom zou daar dan nu al in moeten worden geïnvesteerd?

De geschiedenis van de technische innovaties in het algemeen en die van computertechnologie in het bijzonder leert, dat de omloopsnelheid van electronische apparatuur en de spullen om die te bedienen in de loop der jaren steeds korter is geworden. Konden we met de grammofoon toch een decennium of vier, vijf toe - inclusief de 78-, 45- en 33-toerenplaten, een computer met toebehoren van drie jaar geleden is alweer hopeloos verouderd. Het ding is bovendien praktisch niets meer waard, terwijl de aanschaf van de nieuwste spullen steeds weer een grote uitgave betekent. De lachende derde is de industrie van de kasten en de schijfjes om erop af te spelen.

De meeste computergebruikers die nu een jaar of veertig zijn, hebben in de afgelopen vijftien jaar ten minste vijf verschillende systemen onder de knie moeten krijgen. En steeds als een nieuwe versie was geleerd, kon de oude, met moeite vergaarde kennis is de prullenbak. Waarom loopt iedereen toch almaar gedwee aan achter een industrie, die wereldwijd mensen op kantoren en thuis tot slaaf heeft gemaakt van een opeenvolging van onvolkomen produkten? Er zijn mensen die er lol in hebben zich in de techniek van hun apparaten te verdiepen, wat ze bij computers buitengewoon goed van pas is gekomen. Ik heb mij altijd verzet tegen dit noodgedwongen 'onder de motorkap kijken'.

Een stukje van Bart Tromp in Het parool van vorige week was mij dan ook uit het hart gegrepen. Na een jammerklacht over de automatisering van de Universiteitsbibliotheken, die het zoeken naar titels alleen maar ingewikkelder heeft gemaakt, stelde hij dat twintig jaar na de introductie van de pc het apparaat nog steeds geen behoorlijk en gemakkelijk te bedienen gebruiksvoorwerp is. ,,Hij bevindt zich in het stadium van de eerste auto's, waarvan je eerst de motorkap moest opendoen om olie- en waterpeil te controleren, de bougies schoon te maken'', schreef Tromp, ,,voor je kon proberen met de slinger het apparaat te starten.'' Zie de vergelijking van De Hond met de slingertelefoon en de operator, die ik hier gisteren citeerde.

Het is in dat licht geen wonder dat de pc, aldus Tromp, ,,in het bedrijfsleven en bij de overheid in het geheel niet heeft geleid tot een hogere arbeidsproductiviteit en hogere groei''. Eerder, meent de politicoloog, is het tegendeel het geval. Volgens Tromp staan de letters pc niet alleen voor personal computer, maar ook voor politiek correct; in het bedrijfsleven en bij de overheid is het bon ton en modieus ,,om sterk vóór het grootscheeps gebruik ervan te pleiten''.

Zolang wij nog in het stadium verkeren dat de computer-moguls ons arme consumenten als 'proefkonijn' gebruiken, betoogde Tromp, moeten we niet almaar overgaan tot de aanschaf van elkaar in hoog tempo opvolgende ,,onvoldragen en gebruiksonvriendelijke apparaten''.

Het 'op Internet gaan', waarover Tromp het niet had, is tegenwoordig zo mogelijk politiek nog correcter dan de computerisering - eenvoudig omdat vrijwel alle kantoren en huishoudens al over pc's beschikken. Maar waarom wordt daar dan niet óók slaafs en op grote schaal toe overgegaan? Omdat men bij overheid en bedrijfsleven de - vooral financieel - pijnlijke les heeft geleerd. Het geld vloog er met bakken uit aan spullen, technici en cursussen, rendement was er nauwelijks.

Nu willen de bedrijven en overheden graag aan het werk, en zich niet halsoverkop in een nieuw en peperduur technologisch avontuur storten. Of, naar analogie van Tromps auto: eerst flink wat kilometers maken, alvorens 'm met toeters en bellen uit te rusten.