DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

3 juli 1998

The Cave

Gisteren liep ik door een kindertekening. Daarna was ik op de marktplaats van Brussel. Met een groep van zeven mensen wandelde ik over het verlaten plein, we liepen een poort binnen en kwamen in een overdekte kloostergang. Toen ging het ineens omhoog: we zweefden langs een kerktoren en keken vanaf de top over het plein naar beneden. Tien minuten later landden we op de staart van een Boeing 707 op Dubai Airport, waar net de avond inviel.

Een droom, een scène uit Abeltje of science-fiction? Nee, ik ging naar Sara om The Cave te zien. Sara, het rekenkundig centrum van de Universiteit van Amsterdam, biedt onderdak aan een van de meest geavanceerde Virtual Reality-toepassing ter wereld. The Cave is een kubus van drie bij drie bij drie meter, waarin je met een 3D-bril op de illusie krijgt in een 'werkelijke' omgeving te vertoeven. The Cave is zo meeslepend, dat je bij plotselinge stijgingen of zwenkingen in het vertoonde dezelfde fysieke reactie krijgt als in het echt.

Het beeld dat de bezoeker omringt, wordt met behulp van een aantal projectoren voor en achter het doek aangestuurd. In de kubus zijn twee belangrijke bedieningsinstrumenten: de 'master'-bril op het hoofd van een der gasten biedt het perspectief van waaruit de andere aanwezigen 'meekijken'; met een 'afstandsbediening' leidt de 'gids' zijn gasten door de virtuele ruimte. Zowel de masterbril als de joystick mogen bedienen, moet een sensationele ervaring opleveren.

Via een op het doek geprojecteerd handje kan ook 'interactief' in het beeld worden ingegrepen. Een voorbeeld. We staan voor een garage, lopen naar binnen en zien een Bugatti staan. De gids bedient met het handje een paar knoppen op een bedieningspaneel naast de sportwagen. Dan opent hij de motorkap, haalt er een paar onderdelen uit en hangt ze aan de garagemuur. Deze techniek leent zich ondermeer goed voor opleidingen en cursussen, legde projectleider Paul Wielinga uit. Automonteurs kunnen aanschouwelijk leren in welke volgorde ze bepaalde handelingen moeten verrichten. Maar het is ook toepasbaar bij het ontwerp van een nieuwe carrosserie: een nieuw model kan vanuit alle mogelijke invalshoeken, met elke denkbare lichtinval worden bekeken alvorens het in produktie wordt genomen. Het 'handje' kan nu weliswaar worden bediend met een speciale handschoen, maar die geeft de gebruiker nog geen 'weerstand' zodra iets wordt opgepakt. Handschoenen die 'tactiele feedback' geven zijn weliswaar in de handel, maar het SARA-budget voorziet nog niet in de aanschaf ervan.

The Cave is bijzonder geschikt voor bepaalde wetenschappelijke toepassingen. Wielinga toonde ons DNA-structuren en de interactie van een enzym met een vetmolecuul. Voor onderzoekers is zo'n visualisatie van berekeningen aantrekkelijk, omdat je door het zien van perspectief en het er omheen kunnen lopen een veel betere indruk krijgt dan via de microscoop in combinatie met een 1-dimensionale tekening of foto. Bij deze VR-techniek kunnen - anders dan met de tot nu toe gangbare VR-brillen - onderzoekers of ontwerpers met opdrachtgevers gezamenlijk iets bekijken en bediscussiëren. Dat is ook op afstand mogelijk: via Internet kunnen betrokkenen in een Cave elders in de wereld tegelijkertijd kijken in en praten over dezelfde objecten, ontwerpen en situaties.

In The Cave werd een ontwerp getoond van een sluiswachterstoren aan het kanaal tussen Enkhuizen en Lelystad. Niet alleen verschaft het apparaat vanuit de te bouwen controlekamer het uitzicht over sluizen, schepen en het landschap tot 30 kilometer in de omtrek, ook kan de bezoeker een wandeling rond de toren, langs het kanaal en over de sluizen maken. De vertoning deed de architect, en zijn opdrachtgever Rijkswaterstaat, besluiten tot enkele wijzigingen in het ontwerp.

Wielinga noemde nog enkele praktische toepassingen. De pharmaceutische industrie omhelst VR als middel voor produktpresentaties. In de voedingsindustrie kunnen bijvoorbeeld reacties op eiwitten vanuit verschillend perspectief worden bekeken. Op basis van 128 CT-scans werd in perspectief een kinderkopje getoond, dat naar wens meer of minder weefselstructuur vertoonde: er zijn legio toepassingen in de medische wetenschap denkbaar voor dit zichtbaar maken van lichamelijke processen en reacties.

Voor de entertainmentbusiness biedt deze techniek, zodra die op nog groter schaal kan worden toegepast, ongekende mogelijkheden. Stel je een VR-ruimte in een pretpark voor, waarbij je in een 'virtuele rollercoaster' stapt. Het achtbaantochtje dat ons in The Cave werd gegund, is voldoende overtuigend - en voor sommigen zelfs letterlijk duizelingwekkend - om Disney wakker te schudden. Maar het spectaculaire effect kan mensen wellicht ook van hun vlieg-, plein- of hoogtevrees afhelpen.

Endemol, werd ons verteld, is al bezig in EG-verband te onderzoeken in hoeverre deze techniek de 'chroma-key' kan vervangen. Nog altijd staat de weerman niet voor een landkaart maar voor een blauw wandje, en doet hij alsof hij wijst naar een kaart - die elders wordt geprojecteerd. Met deze VR-techniek kan Harry Otten straks preciezer de richting van depressie- en opklaringsgebieden aangeven. Maar je kan ook kiezen voor een aantrekkelijker weerman, die je construeert uit de bij het publiek favoriete gelaatskenmerken van verschillende presentatoren: deze virtuele Harry Ottenstein wordt dan, met behulp van 'motiontrack', door een 'echte' weerman buiten beeld in beweging gebracht.

Voor zijn gebaren hoeven we Harry's gezicht straks niet meer op de koop toe te nemen.

Voor meer details over The Cave: www.sara.nl