DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

5 juni 1998

Schokeffect

Voor het handvol lezers in het buitenland dat het nog niet heeft gezien: een zwarte man met Nigeriaans shirt neemt na verontwaardigde gebaren zwetend stelling in het doel, kennelijk in afwachting van een strafschop. Gejuich van de tribune gaat over in het Requiem van Mozart, de man slaat een kruis en wordt doodgeschoten. Dan verschijnt de tekst: ,,In Nigeria, there have been 33 penalties like this last year. Stop the death penalty, join Amnesty International.''

Of het spotje van Amnesty International nu een knap staaltje effectbejag (executies van Nigeriaanse dissidenten plegen in voetbalstadions te worden voltrokken), of een nodeloos schokkend tafereel is: de beste manier om te zorgen dat iets controversieels onder een groot publiek wordt verspreid, is breidelen. Was Amnesty International met die gouden regel van het publicitaire spel bekend, toen de Ster besloot de tv-spot niet uit te zenden in de pauze van Nederland-Nigeria?

Waarschijnlijk niet, anders had de mensenrechten-organisatie niet teleurgesteld maar verheugd op de weigering gereageerd. De spot heeft vóór de wedstrijd al een veelvoud bereikt van het aantal mensen dat vanavond in de rust niet naar de wc of de keuken gaat - en onverhoeds met het spotje zou zijn geconfronteerd.

In de jaren zestig en zeventig waren het vooral godslastering, majesteitsschennis of het kwetsen der zeden, waarvoor de argeloze kijkers en lezers moesten worden behoed. Als we nu terugkijken, lachen we meewarig om de preventieve kuisheid die destijds ten toon werd gespreid. Op de kop af 36 jaar geleden knipte de AVRO-leiding het gedicht 'Niet te geloven' van Remco Campert uit het programma 'Literaire ontmoeting', vanwege het couplet ,,Alles zoop en naaide,/ heel Europa was één groot matras/ en de hemel het plafond/ van een derderangshotel.'' Mede dankzij het verbod is het gedicht beroemd geworden.

Voor de AVRO vormde, we kunnen het ons nauwelijks meer voorstellen, het woord 'naaide' de steen des aanstoots. Zelfs de Volkskrant durfde de strofe niet te publiceren en omschreef het gewraakte woord als ,,een handeling waar wij het voortbestaan van de wereld aan te danken hebben''.

Rust er tegenwoordig een taboe op handelingen die het voortbestaan van de wereld juist tégengaan, nu op seksueel en religieus gebied zo'n beetje alles is gezegd? Wie geregeld films en televisie ziet, krijgt niet de indruk dat beelden van geweld, oorlog en dood ook maar enigszins worden beteugeld. Een avondje zappen levert meer slachtoffers van moord en doodslag op dan Nigeria aan voetballers naar Frankrijk afvaardigt - nog afgezien van het aantal 'echte' doden dat nieuwsprogramma's dagelijks uit brandhaarden vertonen.

Ster-directeur C. Vis vond het op grond van zijn ,,verantwoordelijkheid naar het publiek en andere adverteerders toe'' niet gepast, aldus het reclamevakblad Adformatie, de 'expliciet gewelddadige' commercial te tonen. In het Journaal van gisteravond voegde Vis er aan toe dat het ook voor kinderen ongepast is te worden geconfronteerd met dit 'schokeffect van jewelste'. ,,Het past niet tussen de bonbons en het bier'', meent Vis. Blijkbaar vindt de Ster-directeur die producten wel geschikt om expliciete gewelddadigheden uit Rwanda, voormalig Joegoslavië of Algerije te omlijsten.

Inmiddels is de spot geheel of gedeeltelijk te zien geweest op AT5, SBS6, Ontbijt-tv en in nieuwsbulletins van publieke en HMG-zenders; de laatsten hebben besloten de spot ook in de reclameblokken uit te zenden. Met zijn hypocrisie heeft de Ster-directeur de verdedigers van Nigeriaanse mensenrechten een goede dienst bewezen.

NB: Wie meer wil weten over de schendingen van de mensenrechten in Nigeria: http://www.amnesty.org/ailib/intcam/nigeria