DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

22 mei 1998

Odes aan Annie

Eergisteren was het Annie M.G. Schmidt-dag, ter ere van de schrijfster die op 20 mei jarig was. Gisteren was het precies drie jaar geleden dat Annie M.G. Schmidt op 84-jarige leeftijd stierf. Het oeuvre van de bekendste kinderboekenschrijfster van Nederland loopt nog uitstekend, delen van het werk worden verfilmd of anderszins onder een nog groter publiek gebracht. In december komt de verfilming van 'Abeltje' in de bioscoop, de AVRO baseert een tv-serie op 'Otje' en er staan tal van vertalingen op stapel.

Woensdag was ik blij verrast in één aflevering van de Volkskrant drie keer aan de schrijfster te worden herinnerd. Op de voorpagina stond, bij een kleurenfoto van haar vrolijke graf, een rijmende ode van Youp van 't Hek: ,,Het raarste graf van Zorgvlied/ is dat van Annie M.G. Schmidt/ daar voelt eenieder, klein en groot/ Annie is nog lang niet dood.'' Op 'de Voorkant' van het tweede katern was een verslag te lezen van de bruisende activiteit omtrent het verfilmen en vertalen van het oeuvre onder de kop ,,Het Annie-virus steekt nu de kop op''.

Uit het artikel bleek dat er sprake is van de oprichting van een 'Annie M.G. Schmidt Huis', waarvoor vanaf de twintigste mei fondsen worden geworven. ,,We hebben besloten een obligatie-emissie te doen, waardoor de vastgoedsector in Nederland kan bijdragen aan de 6,5 miljoen gulden die nodig is om het Schmidt-huis nog voor het jaar 2000 te openen'', citeerde het ochtendblad initiatiefnemer F. Ferres.

Een verrassend bericht voor wie wel eens een Internet-zoekactie begon naar 'Annie M.G. Schmidt'. Het Annie M.G. Schmidt Huis (www.hatsekidee.nl/) komt daaruit steeds als meest prominent resultaat naar voren. ,,Eind 1997 zal in Utrecht een bijzonder huis worden geopend'', staat welgemoed op de bont gekleurde site te lezen. Het is ,,een plaats waar kinderen , kunst en kunstenaars met elkaar in contact komen. Het huis ademt de sfeer van het werk van haar naamgeefster, maar is breder van opzet. Alle kunsten zijn in het Huis vertegenwoordigd''. In het gebouw ,,bruist het elke dag van activiteiten'', staat er, variërend van kindertoneel tot balletvoorstellingen, van een 'mediatheek' tot een workshop met een beroemde beeldhouwer. Het Annie-virus is blijkbaar zo hardnekkig, dat met de emissie van de folders alvast maar een paar jaar op de openingsdatum vooruit is gelopen.

Maar het stuk dat nog het meest de geest van de schrijfster ademde, was een vraaggesprek in de serie 'Vrij' met de Nederlandse kok Hans Stiemens (59) die twintig jaar geleden met zijn vrouw en kinderen naar Zuid-Frankrijk vertrok om er zijn geluk te beproeven. Dit was Tos, de vader van Otje, in levenden lijve! Stiemens arriveerde in zijn huidige woonplaats Trèves, geheel in Tos' stijl, met slechts 300 francs op zak. Hij betaalde de huur van hotel-restaurant La Canayère (,,tien kamers en een oude eetzaal''), zeer herkenbaar, 'met ongedekte cheques'. Stiemens heeft ook dezelfde ongebondenheid en vrijheidsdrang als Tos: ,,Nederland is benauwd. Niets wordt er op zijn beloop gelaten; het leven bestaat er uit regels. Regels bedacht door ambtenaren, vanachter hun bureautjes.'' Zijn alter-ego Tos, kok in diaspora, slaakt in Otje ook menige verzuchting jegens regelgeving en bureaucratie: ,,Je weet toch dat ik geen papieren heb. Met iemand die geen papieren heeft kunnen ze alles doen. Ze kunnen me laten werken voor een schijntje en ze kunnen me ontslaan wanneer het ze belieft.''

Evenals Stiemens verkiest Tos de vrije natuur, niet alleen om erin te wonen maar ook om er de ingrediënten voor een voedzaam maal te zoeken. Tos plukte graag brandnetels voor de soep, Stiemens verkiest ,,wilde asperges, wilde knoflook, wilde schorseneren, paddestoelen en bonenkruid''. En net als het huwelijk van Tos liep ook dat van Stiemens spaak: ,,Ze zag de dingen anders dan ik. De kinderen gingen mee. Ik ben gebleven.'' Dat detail is wat de Otje-liefhebber in het interview nog het meest frappeert: de gezworen kameraadschap tussen Tos en zijn dochter is ten einde. Maar gelukkig kwam voor de Koperwiek, na veel omzwervingen, La Canayère in de plaats. Er ging altijd iets mis tussen de eigenzinnige Tos en de gereglementeerde samenleving; in het berglandschap van de Cevennen genas hij van zijn driftbuien: ,,Ik kan beter met de natuur omgaan dan met mensen.''

Er zijn twee mogelijkheden: òf Annie M.G. Schmidt heeft zich bij het schrijven van Otje door Stiemens laten inspireren, òf de levenswandel van Stiemens is door het boek beïnvloed. De werkelijkheid is zo bizar, wordt wel gezegd, dat een lezer het niet gelooft wanneer een schrijver die exact zo weergeeft. Die stelling wordt door het interview met Hans Stiemens ondergraven.

Tenzij de redactie van de Volkskrant besloot op Annie M.G. Schmidt-dag een vraaggesprek met Tos uit de duim te zuigen.