DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

18 mei 1998

Popmuziek on line

Radiodistributie, ook wel Draadomroep genoemd; wie weet nog wat dat is? In de woning werd door een monteur van de PTT een schakelaar aan de muur geschroefd, bestaande uit een grote en een daarin geïntegreerde kleinere spoel. De grote bood keuze uit, ik meen, vier verschillende radiostations, 'Hilversum' 1 en 2 en een Duitse en een Engelse zender - de voorloper van de kabel die nu zorgt voor 'ongestoorde ontvangst' van tientallen radio- en televisiezenders.

Naarmate je de kleine spoel met een klikkend geluid verder naar rechts draaide, klonk uit de bijgeleverde luidspreker de zender naar keuze steeds harder - tot het volume ineens verdween. Nu kon je de spoel óf nog verder doordraaien, waardoor het geluid weer zachtjes opkwam, óf de knop één klikje terug doen om het hoogst mogelijke volume te horen. Die stand was nodig voor de beluistering van 'Tijd voor Teenagers' op zaterdagavond.

Laatst hoorde ik herkenningsmelodie ('tune') van Tijd voor Teenagers weer op de radio, in een reportage over een tentoonstelling in het Omroepmuseum die de geschiedenis van het popprogramma behandelt. Die tune vond ik vroeger zeer opzwepend: ,,Tij-heid!!! Vóó-hóór!!! Téééénagers!!!'', riep Herman Stok, terwijl een Shadows-achtige riff hevig aanzwelde. Dan ging je bloed ging sneller stromen, de haren op je arm kwamen overeind. De tune leek te zeggen: dit programma is alleen gemaakt voor jou, je avond is begonnen - dit is het begin van een feestelijk leven.

De hernieuwde kennismaking met de tune was een ontgoocheling: wat een brave stem, wat een oersaai muziekje! Dat komt, redeneerde ik, omdat in de tussenliggende dertig jaar het maken van een tune, clip of trailer zo'n geraffineerde kunst geworden is, dat de tolerantiegrens aanzienlijk is gestegen. Voor hetzelfde effect moet nu zo'n tekst worden ingeleid door gillende gitaarklanken, de stem moet staccato uit een diepe put klinken en lang na-echoën, het moet een gevecht om het hardst zijn tussen vocalist en instrumentalisten, het geheel overgoten met een horror-vibrato; dat alles zal de 'teenager' van nu misschien nog even de oren doen spitsen. Destijds waren we tevreden met de aankondigingen van onze favoriete muziek, die degelijk werden voorgelezen door een aanvaardbare oom. Het ging om de muziek en de summiere informatie daarover; dat het anders kon, wisten we eenvoudig niet.

Inmiddels trokken regimenten gelikte presentatoren op onze publieke en commerciële popzenders voorbij. De een onderscheidde zich met zijn door de stem georkestreerde 'geraffineerde' overgangen, de ander specialiseerde zich in kletspraatjes met de luisteraars. Popzenders zijn reservaten geworden die ik niet meer betreed, omdat het mij er niet bevalt. Niet zozeer vanwege de nieuwe popmuziek, maar door de stompzinnige manier waarop die aan elkaar wordt gepraat.

Dezer dagen is er veel te doen over een 'stroomlijning' van Radio 3 die per 1 september gestalte moet krijgen. Daaraan vallen ook de programma's voor avantgardistische popmuziek ten prooi die de VPRO nu nog in de avonduren uitzendt. De 'zendercoördinator' van Radio 3 wil ook 's avonds meer populaire hits om de concurrentie met de immens populaire commerciële popstations aan te kunnen. De VPRO-programmamakers van Radio 3 uitten vrijdag hun ongenoegen op een congres. Tot en met woensdag loop hun actie 'Radio 3 voor 12', in het kader waarvan een speciale website is gemaakt met ,,het ideale radiostation van de toekomst'' (www.vpro.nl/3voor12).

Deze website biedt een vernuftig mengsel van nummers die op afroep te beluisteren zijn, gerubriceerd naar genre, en een permanent live-programma voor wie de keuze aan het station zelf wil overlaten. Een juke-box en een radiostation ineen, waarmee de VPRO, aldus het persbericht, ,,de kracht van het oude medium radio met de kracht van het nieuwe medium Internet'' combineert. Daarnaast kan de liefhebber via 'audio on demand' luisteren naar nieuws, interviews en live-optredens.

Met deze website tonen de redacties Digitaal en Radio 3 hun visionaire kwaliteiten. Ze bewijzen creatief en overtuigend dat de popzender in zijn huidige vorm achterhaald is. In de tijd van Herman Stok had je popmuziek en nog een heleboel andere genres, tegenwoordig valt popmuziek met gemak onder te verdelen in tientallen categorieën. Het is ondoenlijk op één zender alle liefhebbers tevreden te stellen.

Ironisch genoeg ondergraven de VPRO-medewerkers met 'Radio 3 voor 12' hun eigen protest tegen de stroomlijning op Radio 3. Waarom nog pleiten voor behoud van sub-genres op een algemene, publieke zender, als kleine scharen liefhebbers uitstekend via Internet zijn te bedienen - bevrijd van de context van kletsmajoors en polderpopparades?