DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

13 mei 1998

Stadslezingen

In de serie Stadslezen van De Digitale Stad werd gisteravond in De Balie gesproken over de Nieuwendijk, volgens de samenstellers van het programma 'ooit uitvalbasis van zeelieden, de thuishaven van de Dijkers en nu de beruchtste winkelstraat van Amsterdam'. Nieuw plaveisel, renovatie en een modern vormgegeven winkelcentrum moesten de Nieuwendijk verlossen van haar ruige imago. Laat een straat zich door vormgevers en architecten polijsten? Die vraag werd gisteravond in De Balie en wordt vanaf vandaag op de speciale Stadslezen-homepage van De Digitale Stad (http://www.dds.nl/stadslezen) opgeworpen. Stadslezer Jan Donkers portretteerde de dijk en herinnert zich de mysterieuze aantrekkingskracht van de oude havenbuurt, die nog steeds te herkennen is. Maar waarom komt hij er nooit meer?

,,Omdat je er niets te zoeken had'', schrijft Donkers, die in zijn tienerjaren in de krochten van de Nieuwendijk de kroeg zocht waar La Bamba te beluisteren was. Nu ziet hij de straat als 'het zwakker begaafde broertje of zusje van de Kalverstraat'. ,,Toch viel het me, toen ik er de afgelopen weken rondwandelde, op hoe weinig in essentie is veranderd. Op het eerste gezicht lijkt het een radicale gedaanteverwisseling. Wat er was aan diversiteit is nagenoeg verdwenen. Alles wat er ooit herinnerde aan een nog vroegere tijd, waarin de Nieuwendijk een nette, veelzijdige winkelstraat was (zij het niet zo chique als de Warmoesstraat) is zo ongeveer verdwenen.''

Dan komt Donkers op zijn stadswandeling in De Bocht van De Nieuwendijk terecht, die volgens de auteur ,,waarschijnlijk nog het meest overeind gebleven'' is. Het is een verrassende ervaring om op Internet (al verscheen dit stuk vorige week ook in Het Parool) over het decor van je eigen jeugd te lezen. Ik woonde om de hoek van de Nieuwe Nieuwstraat, een van de talloze steegjes die de Nieuwendijk met de Nieuwe Zijds Voorburgwal verbinden. Deze steeg werd aan het eind gekenmerkt door een lange, pokdalig ogende blinde muur van de Hema, waar de dijkers hun resten kroket en fricadel tegenaan plachten te gooien. Van verdwenen negoties herinner ik mij vooral de twee bioscopen halverwege de straat, waar door 'vetkuiven' na de knokfilms het geboden in de praktijk werd beoefend. Naast de seksbioscoop Parisien in 'de bocht' was een winkel met een zeldzaam ruime voorraad spijkerbroeken. De 'pleiners' die daaruit een keuze wilden maken, moesten eerst ongemerkt groepjes vechtlustige 'dijkers' zien te passeren. Een gespannen sfeer, vooral op zondagmiddag - maar van een aangenaam soort vergeleken met de straatagressie nu.

Het is tegenwoordig op de Nieuwendijk van een 'loucheheid die aangepast is aan de tijd', constateert ook Donkers. ,,'s Middags wemelt het er van snel de stegen in en uitschietende donkere jongens, sommigen rustig en zelfverzekerd mompelend in een draagbaar telefoontje. Maar als je een tweede keer kijkt zie je dat er tussen alle louche-heid in ook nog nuttige negotie functioneert: er is een Etos, er is een Body Shop, een Bruna, een horlogewinkel en een gewoon kruideniertje vlakbij de Singel.''

Bij De Digitale Stad zijn naast bijdragen aan 'De uiterlijke schijn van de Nieuwendijk' ook nieuwe verhalen te vinden van 'stadsreferenten' uit onder meer Berlijn, Boekarest, Parijs en Moskou. Er is een stuk over de verwoede pogingen om de Knez Mihailova, de oude winkelstraat in Belgrado, een minder 'fout' karakter te geven, een stuk over de Waterkant, in Paramaribo; een 'oude stille getuige' van stadsvernieuwingsprojecten en artikel over de 'veramerikanisering' van de Gorkistraat te Moskou.

De Balie (Kleine Gartmanplantsoen 10, Amsterdam, tel: (020) 5535151) organiseert vanaf vandaag stadslezing over straten uit andere steden in Europa en Zuid-Amerika, op 19 mei is het onderwerp 'De stad als mobiel web'.