DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

JL HELDRING
HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

8 mei 1998

Nou

De fase waarin de informateurs en formateurs hun opwachting bij de koningin maken, doet bij de tv-presentatoren een oude kwaal herleven: het nouen. Job Frieszo doet het, Maartje van Weegen doet het, Margriet Brandsma doet het; vrijwel alle presentatoren en commentatoren zijn aangestoken door het nou-virus. Een voorbeeld: ,,...teruggekeerd van Paleis Noordeinde. Nou, en dan is het gebruikelijk dat vervolgens in Nieuwspoort wordt toegelicht...'' Of: ,,...geeft Paars II een goede kans. Nou, dat standpunt wordt gedeeld door fractieleider...''

Het nou-en is overgewaaid van de sportrubrieken, waar de presentatoren hun zinnen met 'Nou' beginnen om losheid en ontspanning te suggereren. Bij de actualiteitenrubrieken en in het Journaal wordt het vooral ingezet om 'iets moeilijks' uiteen te zetten. Vergelijk het verhaaltjes aan een kind vertellen: ,,Nou, en toen kwam de prins bij het kasteel aan, dat helemaal overwoekerd was door rozenstruiken. Nou, daar was natuurlijk geen doorkomen aan...''

Aan de sport heeft het hedendaags taalgebruik tal van zegswijzen en uitdrukkingen te danken, de verkiezingen toonden daarvan een staalkaart: we gáán ervoor, een sterke eindsprint, nek-aan-nek-race, etcetera. De partijleiding is een 'team' met 'spirit' geworden, de campagne een wedstrijd met 'winstkansen'.

Niet de popcultuur, zoals Remco Campert vanmorgen in de Volkskrant stelde, maar de sportcultuur heeft zich aan de politiek meegedeeld. Het ,,Wimpie bedankt'' werd gescandeerd op de wijze van ,,Heia Jan Bols''. Het keihard draaien van 'We are the Champions' geschiedde bij het onthaal van Frits Bolkestein door zijn achterban precies als bij de huldigingen van Ajax. Het champagne drinken en op de schouders genomen worden van Paul Rosenmöller was rechtstreeks afgekeken van feestelijkheden rond recordbrekende of toernooiwinnende nationale sporthelden.

Er bestaan overeenkomsten tussen pop- en sportcultuur, want ze zijn loten van dezelfde stam: de massacultuur. Het speelt zich af in ruimtes waar tienduizenden naar hetzelfde kijken, een veelvoud volgt het op de televisie. De mannen die zich hebben bekwaamd in gitaar- of voetbalspel zijn helden, met wie het publiek zich identificeert. En er is geld, veel geld mee gemoeid. De Amerikaanse presidentsverkiezingen laten zien hoezeer de politiek kan zijn doordesemd met kenmerken van de massacultuur. ,,De serieuze, intelligente gedachtenwisseling over zaken die alle Amerikanen aangaan'', schrijft Neil Postman in zijn opstel 'De amusementsmaatschappij', ,,dreigt ten onder te gaan in een stroom van beelden en onbenulligheid - amusement.''

In Nederland speelt zich dit alles in het klein af - het onthaal van Bolkestein vond niet zonder symboliek in Madurodam plaats. De budgetten voor verkiezingscampagnes zijn bescheiden, de debatten beleefd en de manifestaties kleinschalig. De Nederlandse lijsttrekker moet overeenkomst vertonen met Pa Pinkelman in de politiek; in Nederland wordt een politiek leider pas gewaardeerd als hij bewijst dat hij 'gewoon' gebleven is. En dat is wat politiek leiders de afgelopen weken in tal van amusementsprogramma's hebben uitgedragen: dat ze net als 'gewone mensen' een liefhebbende partner hebben en van voetbal houden of kinderen opvoeden en met een tentje op vakantie gaan.

Nou, daarin schuilt het verschil tussen Nederlandse verkiezingscampagnes en die in grotere landen: hier daalt confetti neer op de schouders van een anti-held.