DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

4 mei 1998

Ratjetoe

In het programma Diogenes kon het tot wonderlijke en vaak treffende associaties leiden: de aaneenrijging van impressionistische filmpjes uit allerlei windstreken, waarbij naar de overeenkomsten of juist de verschillen tussen de gefilmde landen en personen werd gezocht.

De associatieve teksten, met sonore stem ingesproken door Jan Blokker, deden de rest: een aflevering van Diogenes was in het beste geval meer dan de som der delen; de queeste was niet vergeefs geweest.

Volgens dit Diogenes-stramien verzorgde de VPRO in het verleden een aantal avondvullende 'thema-programma's'. Gisteravond was er weer zo een, wist ik, al was me ontgaan welke thematiek zou worden behandeld. Iets met media, werd al snel duidelijk. Wie in Amerika 65 wordt, zo werd betoogd, heeft negen jaar van zijn leven achter de televisie doorgebracht. Tijdens zijn wintersportvakantie werd de vermeende aanrichter van dit kwaad opgezocht: de uitvinder van de afstandsbediening. Maar ook de zegeningen van de televisie kwamen aan bod: wie vroeger 's avonds in het haardvuur keek, verviel vaak in nervositeit en depressie, terwijl de beeldbuis helpt daaraan te ontsnappen. Mediagoeroe Douglas Rushkoff trachtte met behulp van een schoolbord zijn 'media-virus'-theorie uit te leggen.

Vervolgens ging een VPRO-ploeg op bezoek bij Ana Voog die zichzelf dag en nacht filmt en door de beelden via te Internet te verspreiden (www.anacam.com) een narcistische droom gestalte geeft. Ze noemde als de uiterste consequentie van haar permanente net-aanwezigheid om 'live' te sterven. De uitzending was al een goede drie kwartier gaande, maar nog steeds verklaarden de aaneenschakeling van beelden noch de commentaarstem waartoe dit alles diende, wat werd onderzocht of welke vraag zou worden beantwoord. Het bezoek van een Indonesiër aan het eiland waar zijn primitieve roots lagen, de producer van de meidengroep en de Fransman die graag van hoge gebouwen springt brachten daarin geen verheldering.

Om te doorgronden waarnaar ik drie uur had gekeken, raadpleegde ik na afloop de Internet-site van de VPRO. Het thema bleek vrije tijd te zijn, maar ook oude en nieuwe media, trends, snelheid en de 'consumptiecultuur'. De tekst die de VPRO verspreidde, dekte de lading van het programma uitstekend: precies zo'n ratjetoe en suggererend dat alles met alles heeft te maken als de uitzending zelf. ,,De moderne mens is niet snel bevredigd'', wordt in de programmatoelichting geconstateerd. ,,De bevrediging onderhoudt een vicieuze relatie met de snelheid waarmee nieuwe sensatie wordt gecreëerd.'' Volgde een verhandeling die via de hoogtezon, Indonesië en het verschil in snelheid tussen de fiets en de trein leidt naar het onderwerp 'onthaasting'. De VPRO, altijd wars van onderschatting van de kijker, moet waken voor het tegenovergestelde; deze kijker ging het in elk geval boven de pet.

De publieke doodswens van de permanente Internetbewoonster is overigens al door de actualiteit achterhaald. De eerste live-zelfmoord, onlangs op een aantal lokale zenders in de Verenigde Staten uitgezonden, heeft een discussie losgemaakt over de steeds meer vervagende grens tussen nieuws en reality-tv. Gezien de opmars van de camcorder en de verhevigde slag om de kijkcijfers is Daniel V. Jones ongetwijfeld niet de laatste tv-zelfmoordenaar.

Tegen de tijd dat Ana Voog sterft is de schermdood alweer een cliché.