DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

23 april 1998

Media-educatie

De kunstenaar Hans Bossmann heeft Tweede Pinksterdag uitgeroepen tot de 'Internationale Dag zonder Nieuws'. Bossmann, uitgever van 'De Krant zonder Nieuws', wil dat op 1 juni radio en tv zwijgen, de kranten niet verschijnen en Internet niet werkt. ,,Wat ik doe'', zegt Bossmann in de Volkskrant, ,,is het belang van nieuws en informatie relativeren. Informatie wordt steeds essentiëler, en steeds meer informatie leidt tot informatiestress.''

Het lijkt inderdaad of het nieuws zich steeds nadrukkelijker aan de mediaconsument opdringt. Dat komt door de grote en almaar uitdijende keuze aan informatieleveranciers. Maar het komt ook door de slaafse en hijgerige wijze waarop achter elk feit wordt aangejaagd. We winden ons de ene week op over een uitglijdende politicus, de volgende week over een sanerend tv-bedrijf en daarna over de gevolgen van een vliegramp, maar wat beklijft er eigenlijk? Wat heeft het kennisnemen van de feiten ons nu daadwerkelijk geleerd?

De recente berichtgeving over de Bijlmerramp is een voorbeeld van zo'n hype: tumult over vrijgekomen uranium of mannen in witte pakken verstomt de volgende dag alweer door geruststellende geluiden. Dat heeft niet zozeer 'infostress' tot gevolg, maar infoslijtage; bij een volgende gelegenheid zal je je niet zo snel meer door de eerste, alarmerende berichten laten meeslepen. Er is een soort wapenwedloop gaande tussen de almaar luider het nieuws uitdragende media en een publiek met een langzamerhand afvlakkende interesse.

De 'infostress' waarop Bossmann doelt is een andere kwaal, die zich vooral in het bedrijfsleven voordoet. Daar dient de manager zich, met behulp van vakbladen, Internet en sociaal 'netwerken', voortdurend op de hoogte te houden van relevante feiten om de concurrentieslag niet te verliezen. In1996 werden de resultaten van een wereldwijd Reuters-onderzoek onder managers gepubliceerd, waaruit bleek dat meer dan 40 procent van de ondervraagden vond dat zijn of haar werk extreem veel stress veroorzaakte. Bijna alle managers verwachtten dat dit alleen nog maar erger zou worden, bang als zij waren informatie over het hoofd te zien. Gevolg: hoofdpijn, vermoeidheid, depressiviteit - en vaak een slechte relatie thuis. Dit 'Dying for information?'-onderzoek toonde aan dat wie in het bedrijfsleven goed geïnformeerd wil blijven, langzamerhand verstrikt raakt in zijn web van fax, GSM, voice-mail, e-mail, intra- en Internet - om over het gewoon per post gedistribueerde drukwerk nog maar te zwijgen. Bijna de helft van de 1300 managers verwachtte dat Internet zich zou gaan ontwikkelen als de primaire stressveroorzaker. In het Reuters-onderzoek werd de aanbeveling gedaan voor bedrijfscursussen, waarop werknemers wordt geleerd hoe de gewenste informatie te vinden en op bruikbaarheid te selecteren.

De slachtoffers van dit 'Information Fatigue Syndrome' behoren nu juist niet tot de meest volgzame nieuws-consumenten. De informatie waar zij op uit zijn, is gespecialiseerd van aard. Deze mensen nemen 's avonds nog een stapel rapporten door of gaan achter het computerscherm zitten - en nemen en passant nog wat 'algemene' informatie tot zich. Zelfs voor vakbladen worden ze steeds ongrijpbaarder. Volgens een onderzoek onder 500 Nederlandse managers door het bureau Heliview bepalen aan 'infostress' lijdende managers zelf wel welke informatie zij tot zich nemen: cd-roms, Internet en online-databanken hebben de toekomst. Niet een algehele informatiestop gedurende een dag per jaar, maar een efficiëntere, snellere manier om met - nieuwe - media om te gaan is het panacee tegen 'infostress'. Aan ,,het belang van informatie en nieuws relativeren'' heeft de gekwelde manager niet veel; die mag dan sommige, redundante informatie relativeren, maar dient andere juist veel gewicht toe te kennen. Wat Bossmann wil bereiken, komt eerder tot stand met wat de Utrechtse hoogleraar massacommunicatie Jo Groebel al jaren bepleit: de invoering van het vak media-educatie op de middelbare school. In zo'n 'media-les' wordt geleerd hoe het mechanisme van de nieuwsvoorziening werkt, en hoe je te wapenen tegen de waan van de dag.