DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

7 april 1998

De nieuwe ongeletterdheid (2)

Er kwam een aantal interessante reacties binnen op mijn rubriek over de vermeende 'leesblindheid' of 'ongeletterheid' van veel studenten en jongeren ten gevolge van Internet- en ander mediagebruik.

Door de gewoonte om naar eigen voorkeur aan te klikken en te scrollen zou een 'zap-generatie' zijn ontstaan, die niet meer het geduld heeft lineair te lezen en rustig een boek tot zich te nemen. Een generatie overigens die door docenten en onderwijskundigen niet als dommer of minder goed geïnformeerd, maar als 'anders geïnformeerd' wordt omschreven. Boeken worden blijkbaarbaar langzamerhand verdrongen als belangrijkste studiemedium, veel informatie is ook te verkrijgen in samengevatte of fragmentarische vorm. (zie mijn samenvatting van een stukje hierover in de Herald Tribune, 2 april 1998)

,,Hier in groot Seattle zijn zeker 200 boekenwinkels te vinden'', schrijft Judith van Praag. Zij meldt dat in de Verenigde Staten, waar de 'nieuwe ongeletterdheid' het eerst is vastgesteld, gepoogd wordt de kleinste kinderen vertrouwd met het boek te maken. ,,De meeste hebben een royale kinderboeken- afdeling. Illiteracy Programs stimuleren het lezen op iedere leeftijd. De bibliotheek is overal in Amerika gratis en heeft een ruime kinder- en peuter afdeling.''

De grote uitgeverij Harper Collins, schrijft Van Praag, geeft nu ook een 'nieuwe lijn' boeken uit voor babies van een tot drie. ,,Geen slappe stoffen, of zacht gevulde plastic bladzijden, maar echt papier. Tweejarigen kunnen dus hun pret wel op met lekker scheuren. Volwassenen worden gestimuleerd om samen met een kind te lezen, een soort van lees-adoptie-plan, zodat zelfs kinderen die het lezen niet van huis uit mee krijgen al vroeg wennen aan het pakken van een boek ter ontspanning en informatie.

Natuurlijk hebben veel ouders in de twee-verdieners-gezinnen geen tijd om zelf te lezen, laat staat hun kinderen voor te lezen. Degenen die aangetrokken worden door het geschreven woord (op papier) zullen de weg heus wel weten te vinden. De overigen, de 'niet lezertjes', worden nu inderdaad door de informatie per Internet gedwongen te lezen wat ze interessant vinden. Dat er een versnippering van concentratie ontstaat is natuurlijk waar, maar dat komt niet alleen door het Internet, maar vooral door die belachelijke leermiddelen. Met al dat geblok en gestamp hebben wij toch mooi op zijn minst vier talen geleerd en bovendien hoofd-rekenen, wat er nu toch ook niet meer bij is. Op zijn Gronings gesproken, breek me de bek niet open.''

Janet Parlevliet, docent Nederlands en informatica aan het Visser 't Hooft Lyceum in Leiderdorp, mailt: ,,Als docent Nederlands merk ik, dat ik leerlingen met steeds meer moeite aan het lezen krijg. Maar in wat voor wereld leven deze kinderen? Kinderen krijgen dagelijks zo veel prikkels, dat ze haast niet aan lezen toekomen. Radio, televisie, computer. Alles maakt herrie en flitst voorbij. Voor lezen heb je een rustig plekje nodig en daar schort het vaak aan. Kijk ik naar mezelf, dan kom ik pas aan lezen toe wanneer het vakantie is.''

Parleviet stelt 'lezen' gelijk aan 'een boek lezen'. Het zou interessant zijn te onderzoeken hoe groot de hoeveelheid niet in boeken opgenomen tekst is diehedendaagse mens tot zich neemt, En hoe die zich verhoudt tot de wel geboekte tekst. En hoe dat zich weer verhoudt tot de leesgewoonten in het pre-computer-tijdperk.

Morgen meer reacties.