DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

25 maart 1998

De databerg

Automatisering is voor velen niet veel meer dan een handige vorm van dataverwerking. Waar vroeger met stapels papier, in- en uitbakjes, de tikmachine en doorslagpapier werd gewerkt, worden nu alle handelingen vanuit het scherm verricht.

Programmatuur als Windows Office moet ons doen geloven dat we het vóór het informatietijdperk op kantoor hopeloos ouderwets en inefficiënt aanpakten. In het verleden vergeelden oude paperassen in ordners en mappen tot ze niet meer relevant werden geacht, nu werken particulieren, bedrijven en databanken tezamen aan een gigantische en almaar groeiende hoeveelheid gegevens. Information Technology is er hoofdzakelijk op gericht gegevens te ordenen, op te slaan en toegankelijk te maken, maar de aanmakers van de data beschikken niet over de tijd en de technici niet over de criteria om de bestanden te schiften op hun uiterste houdbaarheidsdatum. Zeker gezien de krapte op de arbeidsmarkt van IT-specialisten is men in het bedrijfsleven allang blij als het systeem werkt, de nieuwste programmatuur is geïnstalleerd en de data overzichtelijk worden gerangschikt. Ondertussen groeit de databerg, en de techniek groeit mee. Volgens de wet van Moore verdubbelt elk anderhalf jaar de capaciteit van de microprocessor, een ontwikkeling die over een paar jaar al twee decennia gaande is.

De winst als gevolg van de produktiviteitsverhoging, zoals die door automatiseringsprofeten in het vooruit werd gesteld, blijft ondertussen vaak uit door de zich torenhoog opstapelende rekeningen voor hard- en software, IT-personeel, cursussen, etcetera. Klachten over deze 'informatiseringsparadox', zoals geconstateerd in de CeBIT'98-bijlage van de Frankfurter Allgemeine Zeitung, worden in het bedrijfsleven steeds openlijker geuit. Daar komt dan nog de alom gehoorde roep bij om 'op Internet te gaan' waar menig ondernemer voor bezweek, om vervolgens tot de conclusie te komen dat deze investering geen enkel rendement opleverde.

Tegenover de dalende prijzen van hardware staat een groeiende kostenpost als gevolg van de dwang om het systeem steeds weer te upgraden, de apparatuur aan te passen en het personeel de bediening bij te brengen. Het bedrijfsleven heeft zich in hoge mate afhankelijk gemaakt van de IT-specialisten, een schaars en daardoor duur goed. Zo schaars dat automatiseringsbedrijven hun IT-personeel al werven in auto-showrooms, zodat de kandidaat-werknemer meteen zijn leasewagentje kan uitzoeken. Anderen werven hun IT-mensen in het buitenland; er is bijvoorbeeld een groeiende groep universitair opgeleide computerspecialisten uit India in Nederland.

Bedrijven hebben zich tot slaaf gemaakt van de automatisering, ze zijn in en 'ongeluksspiraal' (FAZ) beland en een weg terug is er niet. Pas op de plaats biedt evenmin soelaas, want wie weigert mee te doen met de vernieuwingsdrift en blijft werken met dezelfde programmatuur, krijgt over een paar jaar, bij de uitwisseling van gegevens, alsnog de rekening gepresenteerd. Veel tijd, energie, ergernis en geld gaat ook zitten in falende apparatuur en software die te ingewikkeld en uitgebreid is voor de handelingen die ermee moeten worden verricht. De auteur van het FAZ-artikel bepleit het uit het isolement halen van de IT-afdelingen in het bedrijfsleven. Nu hangt de automatisering vaak aan elkaar van ad hoc-beslissingen en incidenten - met alle compatibiliteitsproblemen van dien.

Met een 'Projectbureau' voor automatisering, dat nauw met de directie samenwerkt, zou de 'produktiviteitsparadox' moeten worden doorbroken. Is automatisering niet langer dat geldverslindend monstrum, zodra alle IT- oplossingen in een bedrijf door zo'n 'integraal en centraal opererende projectbureau' worden aangedragen? Nee, waarschijnlijk breekt die tijd pas aan als computersystemen net zo gebruiks- en onderhoudsvriendelijk zijn - en een gestandaardiseerde bediening hebben- als nu auto's en consumentenelektronica. Ofwel: tegen de tijd dat de Indiase IT-specialisten weer naar huis kunnen.