DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

24 maart 1998

Het e-mail-geheim

Onlangs dreigde het personeel van de Holland Media Groep in opstand te komen, toen bleek dat de directie aan de systeembeheerder de opdracht had gegeven e-mails van de ondernemingsraad te onderscheppen.

In dit moederbedrijf van RTL4, RTL5 en Veronica, waar moet worden bezuinigd, zou de nieuwe directeur P. Porsius zijn controle op de personeelsleden op deze manier hebben willen verhogen. Als de HMG-directie persoonlijke post van het personeel had willen openmaken of gesprekken afluisteren, dan was dat in strijd geweest met de grondwettelijke bescherming van dit soort communicatie. Alleen de overheid mag, als daarvoor door Justitie nadrukkelijk toestemming is gegeven, telefoongesprekken van derden afluisteren en aan anderen geadresseerde brieven openmaken. Voor de vormen van communicatie die in hoog tempo de brief en het telefoongesprek verdringen, fax- en e-mail-verkeer, bestaat nog geen enkele bescherming. De donderdag in de Tweede kamer te behandelen Wet op de telecommunicatie voorziet in de aftapbaarheid van alle nieuwe communicatienetwerken en -diensten.

De beheerders daarvan zouden bovendien zelf verantwoordelijk worden voor de kosten die het afluisteren en meelezen met zich meebrengt. Als de wet wordt aangenomen, zouden straks alle kabelbedrijven, particuliere aanbieders van telefonie en Internetproviders - net als voorheen de PTT - hun kanalen op verzoek moeten openstellen voor ambtenaren van politie en Justitie. Een nogal ingrijpend plan; nog afgezien van de kosten die dit voor de branche met zich meebrengt (in de Volkskrant van vanmorgen wijst Maurice Wesseling van provider XS4ALL daar al op), worden de telecommunicatiebedrijven aldus tot 'medeplichtige' gemaakt in door de overheid gesanctioneerde gluurpraktijken. Een Internetprovider of kabelexploitant wordt in een lastig parket gebracht: hij biedt zijn klanten enerzijds een vrije toegang tot moderne communicatiemiddelen, maar kan anderzijds geen enkele privacy garanderen.

De ministeries die zich bezighouden met de controle op de nieuwe media lijken sterk langs elkaar heen te werken. In de voorgestelde Wet computercriminaliteit van minister Sorgdrager kan Justitie in ernstige gevallen een verdachte dwingen zijn wachtwoord te noemen of versleutelde berichten te ontcijferen. Zo'n op ingrijpen-achteraf gebaseerde maatregel biedt een aanzienlijk kleiner risico op privacy-schending dan de toegankelijkheid-vooraf die in de nieuwe Telecommunicatiewet is opgenomen. Nog altijd is er geen duidelijkheid over de juridische status van het e-mail-bericht (zie De Draad van gisteren). Het is nu vogelvrij, waardoor formeel een wet om het aftappen van computerverkeer mogelijk te maken niet eens nodig is. Op 22 januari ging weliswaar de Tweede Kamer akkoord met een voorstel van minister Dijkstal (Binnenlandse Zaken) om het brief- en telefoongeheim uit te breiden naar fax- en e-mail-verkeer, maar voordat dit in de Grondwet is verankerd moet eerst de Eerste Kamer en vervolgens tweederde van de Tweede Kamer er nog mee instemmen. De bedoeling van het voorstel is om het recht op 'alle vertrouwelijke communicatie', zoals die zich in de toekomst in nieuwe media nog kan ontwikkelen, voor de burger veilig te stellen. Als Verkeer- en waterstaat, Justitie en Binnenlandse Zaken er al niet in slagen greep te krijgen op het elektronische berichtenverkeer, hoe moet een HMG-directie daar dan mee omgaan? Vooralsnog even vertrouwelijk als met de post en de telefoongesprekken van de werknemers? Natuurlijk. Het wetsvoorstel van minister Dijkstal voorziet in de mogelijkheid om communicatiekanalen af te tappen teneinde strafbare feiten op te sporen en te vervolgen, maar daar moet de afgetapte burger 'in beginsel' van op de hoogte worden gesteld. Zolang dat nog niet in de Grondwet staat, zouden nieuwsgierige directies uit zichzelf zo beleefd moeten zijn. Beter nog is het helemaal achterwege te laten. Dat nieuwe communicatiemedia zich gemakkelijker lenen voor onopgemerkt spioneren, maakt de daad nog niet minder verwerpelijk.