DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

16 maart 1998

Smeuïg nieuws

In zijn boek "Who stole the news?' (Wiley, 1993) haalt Mort Rosenblum Time-redacteur Jack White aan, die voor het magazine vier jaar in Afrika doorbracht. White was verbijsterd over de apathie die hij, óók onder zijn collega's, waarnam jegens alle berichtgeving die niet dichtbij huis was.

Het nummer met het omslagverhaal over Joegoslavië was het slechtst verkochte van 1992. Pas toen de burgeroorlog in volle hevigheid was losgebarsten, ontstond enige belangstelling. ,,Mensen kan het meeste buitenlandse nieuws niets schelen.'' Als producer bij het ABC-nieuws wordt hij met hetzelfde probleem geconfronteerd. Werkelijke interesse in nieuwsfeiten ontstaat pas als er een zeker verband is met het persoonlijke leven van de kijker of lezer.

Dat besef is ook doorgedrongen tot de makers van commerciële televisie in Nederland. SBS6 maakt met succes een bulletin vol berichtjes over ruzies, brand, ongelukken en ander ongemak - en brengt dat als een nieuwsuitzending. Veronica schafte een actualiteitenrubriek af, evenals het enige serieuze praatprogramma. RTL5 is, onder druk van de Europees commissaris, een "nieuws- en weerzender' geworden waar, gestoken in een Journaal-jasje, ook zo'n huis-, tuin- en keukenprogramma wordt gemaakt. Alles moet 'smakelijk' zijn in dit soort programma's: een gelikt decor, fraaie presentatrices en veel menselijk, Nederlands drama.

Alleen RTL4 wist nog met een serieus bulletin het NOS-Journaal te evenaren - en niet zelden te overtreffen. Wat hoofdredacteur Rik Rensen in acht jaar heeft opgebouwd, dreigt nu onder druk van drastische bezuinigingen bij het station in een keer te worden afgebroken. Blijkbaar was het niet genoeg om het RTL-nieuws van tien uur te laten voorafgaan door berichtgeving uit de wereld van de misdaad en de showbusiness. Ook bij RTL4 moet het nieuws van de nieuwe HMG-topman P. Porsius 'smeuïg' worden, en dichter bij huis. Wat moet je met een peperduur correspondentennet, wordt geredeneerd, als je de beelden uit de brandhaarden voor een habbekrats kan kopen?

Bij de berichtgeving over de bezuinigingen en dreigende ontslagen bij RTL4 valt allereerst op hoe Porsius zich uitlaat over een door een zijner stations uitgezonden programma. Blijkbaar mag je je in de wereld van de commerciële televisie als topman ingrijpend bemoeien met de inhoud van het - journalistieke - product. Hoe zou de redactie van een landelijk dagblad reageren, als de directeur van het overkoepelend bedrijf besloot tot het maken van een smeuïger krant? Opmerkelijk is ook het gemak waarmee de bedrijfsleiding de koers richting non-nieuws wenst te veranderen. Is het commerciële tv-bedrijf dan zo louter gericht op de gunst van de aandeelhouders, dat ook een naar objectieve maatstaven geslaagd nieuwsprogramma kan sneuvelen onder druk van de kijkcijfers? Dat de HMG-leiding nu ook voor RTL4 de voorkeur geeft aan in amusementsvorm verpakte nieuwsbulletins, sluit aan bij de ontwikkeling naar "verstrooiend nieuws' elders in de wereld. Mort Rosenblum analyseert in zijn boek de oorzaken en gevolgen daarvan. Door de eisen die adverteerders aan het programma-aanbod stellen, ontstaat volgens Rosenblum een zorgwekkend kennistekort bij de gemiddelde tv-kijker. De Nederlandse tv-berichtgeving leek zich geruime tijd aan deze tendens te onttrekken. Maar langzamerhand vermengen ook de actualiteitenrubrieken en het Journaal van de publieke omroepen meer visualisatie, drama, nieuws uit de achtertuin en gezelligheid in de berichtgeving. Daarbij wordt een behoefte verondersteld, waaraan dient te worden voldaan. De vraag is alleen: is dit wat de kijker werkelijk wil, of wordt deze behoefte gecreëerd?

Belangrijker vraag is: wordt straks de modale tv-kijker, die voor zijn nieuwsvoorziening voor een belangrijk deel van dit medium afhankelijk is, nog wel voldoende geïnformeerd? Hoe groot is de vervlakkende invloed van de televisie bij een verdere versimpeling van de berichtgeving?

Dergelijke vragen worden in Hilversum niet meer gesteld.