DE DRAAD
Eerder verschenen
columns
De column De Draad verschijnt vijf keer
per week.
Lees De Draad en

schrijf Tom Rooduijn rooduijn@nrc.nl

HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

4 maart 1998

Koudwatervrees

De schrijver en schilder Jan Cremer heeft het leven eens omschreven als een 'eenmansguerrilla'. Internet begint zich te ontwikkelen tot de marktplaats van de eenmansgeurrillero's, die allemaal om het hardst de aandacht vragen en hun zaak uitschreeuwen.

Een vergaarbak van ontelbare hoeveelheden j'Accuse's. Het verschil met de pamflettisten, utopisten en verongelijkten van weleer is, dat de manifesten-nieuwe-stijl blijven, en dat ze voor iedereen toegankelijk zijn. Alleen moet je ze wel kunnen vinden. De aandacht van deze rubriek werd, naar aanleiding van een eerdere aflevering, gevraagd door Thomas Cool. Hij was als econometrist werkzaam bij het Centraal Planbureau, waar hij in 1990 een analyse presenteerde van de werkloosheid en de wijze waarop die volgens hem zou kunnen worden aangepakt. Zijn onderzoeksvoorstel haalde nooit de CPB-studie 'Nederland in drievoud' waarvoor het was bedoeld. Zijn aanbevelingen werden niet besproken, ze kwamen de CPB-leiding onwelgevallig en werden - zoals Cool het noemt - 'gebreideld'. De econometrist bleef bij zijn wetenschappelijke analyse. Van het een kwam het ander: een verwachte salarisverhoging werd niet toegekend, hij werd overgeplaatst en Cool tekende beroep aan. Ten slotte werd hij ontslagen.

Wat was de kern van het advies van Thomas Cool? In studie bij het CPB was destijds de instelling van het 'basisinkomen'. Cool vond een veel goedkoper en efficiënter manier om de werkloosheid te bestrijden en tegelijkertijd de uitkeringsmachinerie te vereenvoudigen. Belastingen en premies voor de laagstbetaalden kunnen volgens Cool direct worden kwijtgescholden. ,,Heffingen zijn pas economisch zinvol'', betoogt hij, ,,vanaf het punt dat men in zijn eigen onderhoud voorziet.'' Als je de belastingvrije voet verhoogt van F 7.000 naar pak weg F 21.000, luidt zijn redenering, dan wordt het verschil tussen netto- en bruto-inkomen voor de laagstbetaalden kleiner. De minimumloners worden voor werkgevers aantrekkelijker om in dienst te nemen en freelancers kunnen eerder van hun werk leven. Zijn plan zou vierhonderd- tot zeshonderdduizen banen aan nu geheel of gedeeltelijk werkloze mensen kunnen opleveren. Volgens Cool kost de ingreep niets. Hij constateert beneden het minimumloon een 'belastingvacuüm'. Terwijl mensen niet beneden het minimumloon mogen werken, worden toch belastingen geheven alsòf ze werken. Dit maakt het volgens hem mogelijk om niet-ontvangen belasting kosteloos kwijt te schelden.

Na het uitblijven van zijn salarisverhoging en zijn overplaatsing beval Cool publiekelijk aan om een parlementaire enquête in te stellen naar de voorbereiding van het economisch beleid. Had Cool werkelijk het panacee gevonden tegen de kwaal die ons land al twintig jaar teisterde? Was zijn analyse inderdaad slecht gevallen omdat het allerlei ingeburgerde overheidsinstanties en bureaucratische stelsels zou bedreigen, zoals Cool beweerde? Of was de econometrist een Don Quichot, een querulant of een in het ongerede geraakte CPB-medewerker? Niet waarschijnlijk, want de CPB-directie verklaarde voor de rechter: ,,Betrokkene beschikt zeker over het voor zijn functie vereiste intellect, de kennis en de vaardigheden''. Zoals vaker in conflicten, zullen we nooit precies weten wat zich tussen de strijdenden heeft afgespeeld. Interessanter is de inzet van het conflict: het model-Cool dat niet mocht worden gepubliceerd. Of het werkt weten we niet, want het is nooit beproefd - al heeft het trekken van het huidige Zweedse en het Nederlandse vijftiger-jaren-model. Als de ferme wijze waarop deze man eerst op een zijspoor en vervolgens aan de kant is gezet, valt te verklaren uit een poging om hem de mond te snoeren, dan is dat hoogst opmerkelijk. Volgens Cool is het louter 'koudwatervrees' en dommigheid van de Nederlandse overheid om niet in zijn model maar wel in dat van het - veel duurdere - 'basisinkomen'-model te geloven.

Wie het allemaal precies wil weten kan het plan en de onderbouwing lezen op Cools Internetsite. Ook de rechtsgang en de briefwisselingen met CPB- functionarissen zijn op de eind vorige maand geopende site weergegeven.

http://www.dataweb.net/~cool/Thomas/Nederlands/TPnCPB/TPnCPB.html.

Morgen meer over de missie van Thomas Cool.