DE DRAAD
Eerder verschenen
columns

HJA HOFLAND
YOUP VAN 'T HEK
KAREL KNIP
ELSBETH ETTY
ROEL JANSSEN

T O M   R O O D U I J N

De column De Draad verschijnt vijf keer per week.
Reacties naar rooduijn@nrc.nl

9 februari 1998

De lijnen van Nazca

Op de bekende impressionistische wijze waarop de VPRO-televisie het patent heeft werd begin dit jaar, in het thema-programma 'De ontdekking van de wereld', aandacht besteed aan 'de geogliefen van Nazca'.

Het was een mooie reportage, vooral door het portret van de Duitse wiskundige Maria Reiche die er haar levenswerk van maakte om de honderden meters lange tekeningen van dieren - een spin, condor, slang of aap - en de enorme geometrische figuren daar omheen in kaart te brengen. De sober levende onderzoekster liep gedurende bijna een halve eeuw te voet alle, soms kilometers lange kaarsrechte lijnen na waarvan de meeste waarschijnlijk al voor de jaartelling in de kurkdroge Peruaanse pampa zijn aangebracht. Het wonderlijke van de Nazca-tekeningen is, dat ze alleen vanuit de lucht goed te zien zijn; pas in de jaren dertig van deze eeuw werden ze, vanuit een vliegtuig, ontdekt. Sindsdien zijn er tal van wetenschappelijke en pseudo- wetenschappelijke theorieën op losgelaten. Volgens de schrijver Erich von Daniken was het een oude landingsbaan voor ruimteschepen van andere planeten. Reiche meende dat de tekeningen een op het sterrenstelsel gebaseerde kalender voorstelden. Gedurende de eerste decennia van haar onderzoek werd ze - niet alleen door de plaatselijke bevolking - voor gek versleten. Nu leeft de enigszins excentrieke dame in Nazca, als een heldin vereerd vanwege haar baanbrekende werk. De woestijntekeningen staan inmiddels op de UNESCO-wereldlijst van cultureel erfgoed en Nazca is een toeristische trekpleister van formaat geworden.

In de VPRO-reportage werd gesproken met de Peruanen die de onderzoekster assisteerden. De breekbare Maria Reiche, geboren in 1903, had niet meer de tegenwoordigheid van geest voor een vraaggesprek. Wel zagen we haar, op archiefmateriaal, als een stip aan de hemel over de pampa scharrelen. De VPRO filmde haar in bed, een koptelefoon op haar perkamenten schedel en met haar handen weidse gebaren makend op de klanken van een opera-aria - alsof ze de Nazca-tekeningen in de lucht natekende. Zo'n VPRO-item dankt zijn kracht aan de sfeertekening en de indringendheid van het bewegend beeld. Toch laat het de kijker, bij wie een begin van belangstelling is gewekt, onbevredigd achter. Hij wil de tekeningen in detail zien; hij wil weten of het onderzoek van Reiche door anderen is voortgezet - en of er inmiddels nog meer theorieën de ronde doen; hij wil misschien ook wel weten of er een excursie naar de Nazca-vallei te ondernemen is.

Voor zo'n kijker komt de voorspelde versmelting van televisie en netwerk-computer als geroepen. Want in combinatie met de visuele impressie van de VPRO levert de feitelijke informatie die op Internet voorhanden is veel verrassingen.

Een greep: op de Hochschule für Technik und Wirtschaft te Dresden (geboorteplaats van Maria Reiche) blijkt een werkgroep met behulp van CAD-technieken de Peruaanse sterrenhemels van twee eeuwen her te simuleren en te vergelijken met de Nazca-configuraties. De werkgroep beoogt ook de tekeningen zo goed mogelijk vast te leggen, omdat ze worden bedreigd door luchtvervuiling, toerisme en archeologische roofbouw. De projectomschrijving en voorbeelden van het simulatieprogramma zijn te vinden op www.htw-dresden.de/~nazca/. Het Peruaans toeristenbureau heeft aan 'Nasca y sus Lineas' een eigen homepage gewijd: http://ekeko.rcp.net.pe/rcp/nasca/. De handige vertaalservice van Alta Vista zet de Duitse en Spaanse pagina's desgewenst om in het Engels. The Museum of Unnatural History (http://unmuseum.mus.pa.us/nazca.htm) besteedt een pagina aan het Peruaanse verschijnsel en ook is er 'een nieuwe theorie over de Nazca-lijnen' te vinden, volgens welke ze zijn gemaakt door opstandige slaven die zich daarbij van een goddelijk luchtschip zouden hebben bediend (http://www2.eridu.co.uk/eridu/minisites/nazca.html). Voor wie er zelf een kijkje wil nemen bieden twee reisbureaus excursies aan, inclusief een vlucht over de gedecoreerde vlakte. Ook satelliet-opnamen en tekeningen van de Nazca-vallei zijn te vinden via een zoekprogramma waarin de trefwoorden 'Nazca' en 'Maria Reiche' worden ingetikt. Ik hou me aanbevolen voor meer mooie staaltjes van lichtbeelden van het tv-scherm die met teksten en afbeeldingen van het computervenster uitstekend kunnen worden aangevuld.