OUDE
NUMMERS
FILMARCHIEF
DOSSIER
OPSPORING
DOCUMENTATIESERVICE
| T I T E L : | Zicht op zee |
| R E G I E : | Andras Hamelberg |
| M E T : | Keetje Ruizeveld, Frederieke Jochems |
Een uitvoerig opgerekt idee
PIETER KOTTMAN0 De grap van Magrittes Ceci n'est pas une pipe is dat het schilderij dwingt tot kijken. Geen pijp? Maar dat is toch wel een pijp? Zie ik soms iets over het hoofd? Enzovoort. De kracht van het werk is niet zozeer het schilderij als wel het idee erachter. Zelfs de meest ongeïnteresseerde of onervaren beschouwer zal zich dat realiseren.
Voor herhaling is het idee niet vatbaar, de tweede keer al dat het gebruikt wordt, is het geen idee meer maar een maniertje en een handelsmerk. Dat gevaar trotserend baseert Andras Hamelberg het uitgangspunt van zijn film Zicht op zee op Magrittes schilderij. En dat uitgangspunt is zelf een schilderij, van een jonge vrouw die uitkijkt over zee maar via een spiegel in haar hand tegelijkertijd de toeschouwer lijkt aan te kijken.
Het doek hangt als was het een echt raam met een heuse vrouw ervoor in een kamer van een huis dat aan de bouwwerken op Carel Willinks schilderijen doet denken. Magisch-realistische sfeer dus. In de kamer staat een bed, waarop een oude vrouw ligt. Haar hoofd wordt niet ondersteund door een kussen, ze heeft misschien haar nek gebroken of ze is verlamd: in elk geval kijkt ze door een spiegel in haar hand de kamer in. Ze reciteert teksten, terwijl een zwijgzame verzorgster af en toe haar bed verplaatst.
Beelden van de kamer worden afgewisseld met die van een treincoupé en een eenzame reiziger en van onbestemde hotelkamers waarin we zijn incidentele medereizigers aantreffen. De kamer van de vrouw verandert gedurig; eerst worden de schilderijen aan de muren met witte lakens afgedekt, dan verdwijnen ze geheel en al. Uiteindelijk wordt het schilderij met uitzicht op zee werkelijkheid, en de vrouw met spiegel die ervoor stond, wordt een wezen van vlees en bloed.
Dit alles klinkt dwingender dan Hamelbergs beeldenreeksen zijn. Al wat daar dwingend aan is, is de kennelijke willekeur. De vraag dringt zich zelfs op welk plezier het de maker verschaft het idee van Magritte, dat juist bij de gratie van zijn bondigheid effect sorteert, zo uitvoerig op te rekken en uit te rollen en nog eens en weer en telkens opnieuw, van scène op scène, van spiegel naar spiegel en van begin tot eind te parafraseren. Maar een veel prangender vraag is natuurlijk: welk plezier verschaft het ons? Welnu, geen. Tenzij we van saaie langdradigheid en pretentieuze ijlheid houden en van films die in het geheel niet tot kijken dwingen.
1 JUNI 1996