OUDE
NUMMERS
FILMARCHIEF
DOSSIER
OPSPORING
DOCUMENTATIESERVICE
| T I T E L : | Whispering Pages |
| R E G I E : | Aleksandr Sokoerov |
| M E T : | - |
Verwaarloosd volk in een symfonie van grijstinten
PIETER KOTTMANVoor een film die op zoiets vaags is gebaseerd als de geest van literaire werken van uiteenlopende schrijvers had regisseur Aleksandr Sokoerov geen betere titel kunnen bedenken. Whispering Pages heet hij en op het filmfestival van Gent dat op dit moment gehouden wordt is dat vertaald met Stille bladzijden, óók heel mooi dus. Het fluisteren uit de Engelse titel komt evenwel net iets dichter in de buurt van de sfeer van de film; het staat voor suggestie, voor horen praten maar de inhoud niet kunnen volgen, voor dreiging ook, mist en duisternis.
En daarvan biedt de film in overvloed. Sokoerov heeft zich laten inspireren door 'de Russische negentiende-eeuwse literatuur' en met name door Gogol, Gorki en Dostojevski. Diens Schuld en boete heeft zelfs het belangrijkste motief opgeleverd, al is er geen verhaal, laat staan een navolgbare bespiegeling over verantwoordelijkheid. Sokoerov mediteert met zijn camera, uiterst traag en melancholiek, hij schrijft gedichten in beelden.
De locaties passen in het beeld van de vorige eeuw. Eeuwenoude, geschonden muren zijn de begrenzingen van een naargeestige, sombere wereld in zwart-wit, de natuurlijke behuizing van een verwaarloosd volk dat zich, zo te zien, op de been houdt met kruimeldiefstallen, bedelarij, prostitutie. Ze gaan gehuld in lompen, houden zich schuil in portieken, schuifelen als schimmen langs onherbergzame gevels, lossen op in de slagschaduw van arcades. Catacombe-achtige ateliers, havenloodsen, spoelbassins in wat misschien wel een weverij is, zijn hun domein.
Voornaamste tegenspeler van de onfortuinlijke naamlozen in Sokoerovs film is het licht. Sokoerov speelt een geraffineerd spel met licht en donker, zwart-wit is een te grove aanduiding. Ertussen bevinden zich alle schakeringen van grijs, die figuren of gebouwen isoleren, onzichtbaar maken, betekenis geven of juist ontnemen. Dat is Whispering pages misschien in de eerste plaats: een symfonie van grijzen, in evenwicht gebracht met ondefinieerbare geluiden en de steeds weerkerende klanken van Gustav Mahlers Kindertotenlieder.
Een film als deze is sterk afhankelijk van stemming. Een verpozing in de
lunchpauze is hij niet. Men moet er tijd voor uittrekken en zich de rust
gunnen en ontvankelijk willen zijn voor het onbestemde. Wie zich verzet,
ontwaart pretentie en vaagheid, wie zich laat meevoeren een droom. En
misschien ziet hij zelfs in die droom van toen de werkelijkheid van nu,
in het huidige Rusland. Maar dat is pas geoorloofd na afloop - als
beloning voor onvoorwaardelijke overgave.
1 JUNI 1996