OUDE
NUMMERS
FILMARCHIEF
DOSSIER
OPSPORING
DOCUMENTATIESERVICE
| T I T E L : | Sonatine |
| R E G I E : | Takeshi Kitano |
| M E T : | Takeshi Kitano, Aya Kokumai, Tetsu Watanabe |
De tijd doden aan een diepblauwe zee; Superster Kitano filmt de dreiging van het onbesproken noodlot
HANS BEEREKAMPHij ziet er uit als een geschoolde arbeider in de WAO, een onopvallende verschijning in een open wit overhemd met een morsig jasje en een neutrale, onverstoorbare blik. De acteur die de yakuza-onderbaas Murakawa speelt in Sonatine valt meteen op door zijn talent om met minieme middelen heel veel uit te drukken: berusting, zelfbeheersing, doodsverachting en een juist door dat rimpelloze oppervlak voortdurende dreiging van gewelddadigheid. Langzaam tekent zijn personage zich af als de protagonist van de film, te midden van managers in de georganiseerde misdaad die een voor een het loodje leggen.
Meteen viel hij me op als een intrigerende en subtiele rasacteur. Pas na een tijdje kreeg ik in de gaten dat hij de beroemde Takeshi Kitano moest zijn, een superster van de Japanse televisie, waar hij acht shows per week presenteert. Hij is tevens de regisseur van Sonatine, zijn vierde film in die hoedanigheid en de eerste die na vertoning op het Filmfestival Rotterdam ook in Nederland in distributie komt.
Dezelfde discrete kwaliteiten kenmerken ook de stijl van Sonatine, een sublieme vingeroefening, die nog het beste te vergelijken valt met de geruisloze, klassiek-eenvoudige gangsterfilms van Jean-Pierre Melville. Niet toevallig liet die zich ook inspireren door de oude erecode van de Japanse vechtadel, bij voorbeeld in Le samourai.
Het verhaal van Sonatine is bedrieglijk simpel. Murakawa krijgt de opdracht om met een stel jonge en ambitieuze yakuza-krijgers orde op zaken te stellen in een dreigende bendeoorlog op het afgelegen eiland Okinawa. Hij weet dat het een valstrik betreft, en loopt met open ogen zijn ondergang tegemoet, omdat hij genoeg heeft van zijn vreugdeloze aardse bestaan.
Nadat de eerste slachtoffers gevallen zijn, trekken Murakawa en zijn mannen zich terug in een huis aan het winderige en kale strand van een diepblauwe zee. Daar doden ze de tijd met zinloze spelletjes en wonderlijke rituelen. Er vallen nog meer doden door laconieke schoten, bij voorbeeld uit het geweer van een als hengelaar poserende beroepsmoordenaar. Murakawa blijft als laatste over; bevrijd van zijn loyaliteit aan de clan, kan hij dan, zonder verdere plichtplegingen, zichzelf een kogel door de kop jagen.
Het geweld in Sonatine wordt niet spectaculair opgedist, maar droog, terloops en efficiënt. De dreiging van de stilte, van het onbesproken noodlot, is veel zwaarder en ernstiger dan de bijna verlossende incidentele uitbarsting van het geweld, net als bij Melville.
Het is ook een film over de teloorgang van idealen en van een zinvol leven, dat zelfs in de optimale ontplooiing van macht, eer en rijkdom geen vervulling meer kan vinden. In dat opzicht is de film van Kitano, een verklaard tegenstander van de machtsrituelen in de huidige Japanse samenleving, een zeer moderne, nihilistische film, die juist aan de geraffineerde verbeelding van de leegte zijn schoonheid ontleent.
In een interview vertelde Kitano, de ster die een hele natie aan zijn voeten weet, aan het leven noch aan de dood veel waarde meer te hechten. Die opvatting is consistent met vorm en inhoud van Sonatine, maar het zou jammer zijn voor de filmkunst als een zo getalenteerd regisseur en acteur daar al te letterlijke consequenties uit zou trekken. Zijn toekomst is onzeker, want onlangs raakte hij ernstig gewond bij een ongeval met zijn motorfiets.
1 JUNI 1996