OUDE NUMMERS  
  FILMARCHIEF  
  DOSSIER OPSPORING  
  DOCUMENTATIESERVICE  

Berustende en kalme beelden uit de Chinese samenleving

Hij en Wang Xiaoshuai, wiens The Days deze week tegelijkertijd met Red Beads in première gaat, zijn onafhankelijke filmers, in het voetspoor van de pionier in dit opzicht regisseur Zhang Yuan, van wie hier onlangs Mama werd uitgebracht. Ze werken zonder steun en medewerking van de officiële studio's en formeel bestaan hun films niet. Die worden om die reden dan ook niet vertoond in de Chinese bioscopen en niet vanwege censuur: die houdt zich op dezelfde formele gronden eenvoudigweg niet met hun werk bezig.

Gebeurde dat wel, dan zou er waarschijnlijk weinig bezwaar tegen gemaakt worden. Het opmerkelijke is, dat zowel Red Beads als The Days (en ook Mama) nauwelijks getuigen van politiek engagement, althans niet op de in het oog springende metaforische manier van bijvoorbeeld Zhang Yimou's films. Maar misschien is dat schijn, en ogen de films alleen maar onschuldiger. Ze zijn, ongetwijfeld mede dank zij de beperkte middelen, in elk geval minder uit één blok gehouwen, bezitten stilistisch minder aplomb en lijken terloops en toevallig tot stand gekomen. Ze kabbelen bijna voort, reliëfloos en zonder bijzondere accenten.

Red Beads speelt zich evenwel af in een inrichting voor geesteszieken: voorwaar toch een plek die wel vaker gebruikt is als model voor de samenleving. Bij nadere beschouwing dringen de parallellen met de Chinese situatie zich dan ook op: opgenomen vrouw droomt obsessief over rode kralen, ondergaat hersenoperatie, krijgt verhouding met een verpleger, die haar dromen overneemt. Red Beads gaat dus wel degelijk over (gedwongen) aanpassing, over overleven in onveranderlijke omstandigheden. Maar al brengt He Yi bovendien uitvoerig de desolate, afgetrapte leegte van de inrichting in beeld, de toon van zijn soms schokkerig gedraaide zwart-wit film is zo bedaard en berustend, dat de gedachte aan maatschappijkritiek ternauwernood opkomt.

Hetzelfde geldt voor The Days, een schets van een problematisch verlopende verhouding van twee beeldend kunstenaars. Wang Xiaoshuai registreert weliswaar hun armoede en kansarme situatie, maar hij concentreert zich toch vooral op de relatie en geestelijke ontwikkeling van beide hoofdpersonen, precies zoals dat in de gemiddelde westerse film zou gebeuren. De man slaagt er niet in zich te bevrijden - niet omdat dat niet kan, maar omdat hijzelf het initiatief niet neemt. De vrouw toont zijn persoonlijke onmacht eens temeer door aan het slot van de film wel actief in te grijpen in haar bestaan; ze emigreert naar New York en schrijft hem hoe goed het haar daar gaat.

Sterker nog dan He Yi wijst Wang Xiaoshuai op persoonlijke verantwoordelijkheid voor het eigen bestaan, los van politieke omstandigheden. Hij doet dat op een overigens verwante manier: in zwart-wit, kalm en zonder bijzondere accenten of effecten. Het resultaat is dat in beide films spanning ontbreekt, niet eens zozeer doordat de politieke boodschap al te goed verstopt is als wel door het gemis van een duidelijke signatuur van de makers. Vooralsnog geven de twee films blijk van het stempel van een generatie die haar eigen weg aan het zoeken is. Het wachten is nu op het moment dat zij die vindt, dat wil zeggen: iedere filmer voor zich.